Türk siyasi tarihi bir nevi darbe ve muhtıralar tarihi olarak bilinmektedir. Osmanlı’da
başlayan bu gelenek, özellikle Tanzimat sonrası askeri bürokrasi ve paşaların siyaset
üzerindeki etkinliği ile devam etmiş, zira 1876 ve 1908’de, öncülüğünü askerlerin yapmış
olduğu padişaha karşı meşrutiyet dayatmalarını, 1913’teki Babı-âli baskını izlemiştir.
Türk siyasetinde darbeyle gelen askeri vesayet düzeni veya statükosunun kurulmasında,
aslında birbiriyle çoğu kez içi içe geçmiş olan bazı etkenlerden söz edilebilir. Bu bağlamda
Osmanlı’dan beri gelen bir darbe kültürünün yanında 27 Mayıs’ın bu konuda önemli işlev
gördüğü söylenebilir. Diğer yandan Türkiye’nin 1950’li yıllarının başlangıcında üyesi olduğu
NATO ittifakı ve ABD’nin bu tarihten itibaren Türkiye üzerinde, özellikle ordu üzerinde
kurmaya başladığı etkinin, darbeler süreciyle kimi zaman açıkça kimi zamanda daha örtülü
destek vererek sivil hükümetler sorun yaşadığı tüm hususları, darbecilerle çözdüğü gerçeği
ortadadır.
Bu bağlamda söz konusu bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’de siyaseti dar alana hapsederek
demokrasimizin bodur kalmasında doğrudan etkili olan askeri darbelere dayalı vesayet
statükosunun nasıl oluştuğu analiz edilecektir.
Anahtar kelimeler: Askeri darbeler, vesayet, statüko
Turkish political life is known also as history of coups and memorandums. This tradition has
begun at Ottoman Era and has continued by the domination of bureaucracy and Paschas at
post-Tanzimat era. Forasmuch, 1876, 1908 enforcements for Constitutionalism and 1913
Bab-ı Ali Invasion were led by the military bureaucracy.
At the establishment of military tutelage order or status quo following a coup, some factors
have to mentioned which mutually affect each other. It may be asserted that 27 Mayıs coup
has a significant role at this process. It may also be claimed that NATO alliance and USA
with which Turkey has established relation after 1950s, both have held sway over military;
and they have openly and indirectly supported the military coups in Turkey. By doing so,
they have aimed at solving the problems which they cannot solve with civilian executives.
At this study it is aimed at analyzing the establishment process of military tutelage which has
impact on underdevelopment of democracy in Turkey.
Keywords: Military coup, tutelage, status quo.
