İki Boyutlu Baraj Yıkılma Modellemesi; Sürgü Barajı Örneği

Abstract

Öz:Ekonomik gelişmenin bir göstergesi olan barajlar, ciddi finansman kaynakları ile inşa edilmektedir. Rezervuarında topladığı büyük su hacimleri ile tarımsal sulama, içme suyu temini, enerji üretimi ve rekreasyon alanı oluşturma gibi amaçlarla kullanılmaktadırlar. Türkiye’de yapımı devam eden birçok baraj inşaatı bulunmaktadır. Türkiye’de 1950 yılına kadar sadece 3 adet baraj inşa edilmiştir.1950-1960 yılları arasında ise 12 baraj daha inşa edilmiştir. Sürgü Barajı Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Malatya ilinden 53 km uzaklıkta, Sürgü Çayı üzerinde yer almaktadır.1963-1969 yılları arasında yapılan Sürgü Barajı toprak dolgu tipindedir. Sürgü Barajı 55m gövde yüksekliğine ve 690 m kret uzunluğuna sahiptir. Baraj yıkılma olayları büyük miktarlarda can ve mal kayıplarına sebep olabilmektedir. Literatürde baraj yıkılması sonucu oluşacak taşkının bir, iki ve üç boyutlu çözümleri için birçok yazılım önerilmiştir. Bu yazılımlar yardımıyla baraj yıkılmaları sonucu oluşabilecek taşkın yayılım haritaları nümerik olarak tahmin edilebilmektedir. Bu çalışmada, 2 boyutlu zamanla değişen akım analizleri yapabilen HEC-RAS yazılımı kullanılmıştır. Çalışma alanı olarak seçilen Sürgü Barajı’nın yıkılması durumunda oluşacak taşkın yayılım haritaları elde edilmiştir. Sonuç olarak, Sürgü Barajı mansabında bulunan yerleşim birimlerinin ve tarım arazilerinin baraj yıkılmasından nasıl etkilenebileceği tahmin edilmeye çalışılmıştır. Başlık (İngilizce):Two Dimensional Dam Break Modelling; A Case Study of Sürgü Dam Öz (İngilizce):Dams, which are a sign of economic development, are being built with substantial financing resources. They are used in areas such as agricultural irrigation, drinking water supply, energy production and recreation area with large water volumes collected in reservoirs. Today continues the construction of several dams in Turkey. In Turkey until 1950 only 3 dams were built. Between 1950 and 1960, 12 more dams were built. Sürgü Dam in Turkey's Eastern Anatolia region, 53 km from Malatya province, is located on the Sürgü stream. Sürgü Dam has 55 m height and 690 m crest length. Dam break events can lead to loss of life and property in large quantities. Many software for flood in one, two and three dimensional solutions have been proposed in the literature as a result of dam collapse. With the help of these software, flood propagation maps which can be the result of dam collapse can be estimated numerically. In this study, HEC-RAS software is used which can perform current analysis with two dimensional unsteady flow. It was tried to obtain flood propagation maps which would be formed in case of the demolition of the Sürgü Dam, which was selected as the study area. As a result, it has been tried to estimate how settlement units and agricultural lands downstream of Sürgü Dam can be affected by dam break.