Kur’ân‐ı Kerîm’de İmam Kavramı ve İlk Dönem Mezheplerin İmâmet Anlayışları

Abstract

Öz: İslâm’ın erken dönemden itibaren “imam”, kendisine uyulan, önder anlamları sebebiyle cemaate namaz kıldıran kimse için kullanılan bir sözcük olsa da zamanla siyasi içerik kazanmış bir kavram olarak “halife” ile eş anlamlı olacak şekilde kullanılmış ve toplumun başında bulunarak onları sevk ve idare eden kimse için de kullanılmaya başlanmıştır. Kur’an’da Hz. Peygamber’in vefatından sonra devletin başına kimin geçeceği meselesine doğrudan değinilmediği gibi hadislerde de doğrudan bu mesele yer almamıştır. Bu nedenle tarih boyunca Müslümanlar bu konuda Kitap ve Sünnetin genel ilkelerinden hareketle tutum belirlemeye çalışmışlardır. Bu makalede önce “imam” kavramının Kur’ân’da kullanıldığı anlamlar tespit edilmeye ve akabinde “imam” kavramı ile “hilâfet” kavramı arasındaki anlam ilişkisi ortaya konulmaya çalışılacaktır. İslâm ümmeti içerisinde ilk teşekkül eden mezheplerin imâmet/hilafet ile ilgili olduğu düşünüldüğünde fırkaların bu konudaki görüşlerini aktarmak mezheplerin tanınması ve bilinmesi noktasında büyük bir önem arz ettiği için çalışmanın sonunda mezheplerin imamete dair görüşleri aktarılacaktır. İtikadî mezheplerin “imâmet-hilâfet” görüşlerine bütüncül bir bakışın İslam’ın erken döneminden itibaren teşekkül etmiş olan mezheplerin görüşlerinin anlaşılmasına katkıda bulunacağı izahtan varestedir. Anahtar Kelimeler: İmam, imamet, halife, hilafet, itikadî mezhepler.