TÜRK SİNEMASINDA NAZİZM İDEOLOJİSİ: “KIRIMLI” FİLMİ VE GÖSTERGEBİLİMSEL ANALİZİ

Abstract

Öz:20. yüzyılda sinema, iktidardaki egemen güçlerin ideolojilerini kitlelere yansıtılmalarında ve onlar üzerinde tahakküm kurmalarında başvurdukları önemli bir iletişim aracı olmuştur. Özellikle 20. yüzyılın ilk yarısında Nazizm, Komünizm ve Faşizm gibi ideolojilerin Avrupa'da egemen olduğu yıllarda, sinema sektöründe ideolojik söylemlerin hâkim olduğu bir dönem yaşanmıştır. 1933 yılında Almanya'da Nazilerin işbaşına geldiği tarihten itibaren de Nazizm ideolojisi sinema sektöründe geniş yer bulmuştur. Nazilerin Almanya'da iktidarda olduğu dönemde, Nazizm ideolojisi İradenin Zaferi (Triumph des Willens - 1935) gibi Alman yapımı filmlerde yüceltilirken, Büyük Diktatör (The Great Dictator - 1940) gibi Amerikan yapımı filmlerde de oldukça sert bir dille eleştirilmiştir. Nazizm'in resmi olarak ortadan kaldırıldığı 2. Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde de Nazizm ideolojisini konu alan filmler çekilmeye devam etmiştir. Bu filmlerde ideoloji ağır eleştiriler almaya devam etmiştir. Özellikle Türk sinemasında Ankara Ekspresi (1971) gibi Nazizmi konu alan filmlerde de ideolojinin geniş bir eleştiriye maruz kaldığı görülmektedir. Bu çalışmada Burak Cem Arlıel'in 2014 yılında gösterime giren Kırımlı filmi incelenmiştir. Cengiz Dağcı'nın Korkunç Yıllar adlı romanından beyazperdeye aktarılan film, II. Dünya Savaşı sırasında Alman esir kamplarında rehin alınan Tatar esirlerin yaşadıkları insanlık dramını ve çektikleri acıları konu almaktadır. Bu çalışmada Saussure'ün gösterge modeli temel alınarak inceleme yapılmıştır. Filmde Nazizm ideolojisi göstergebilimsel analiz yöntemi kullanılarak incelenmiş ve Türk sinemasında Nazizm ideolojisinin ne şekilde yansıtıldığı gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgular çerçevesinde, Nazi ideolojisini konu alan diğer Türk yapımı filmlerde olduğu gibi Nazizm ideolojisi ağır bir eleştiriye maruz bırakılmıştır

Öz (İngilizce):In the 20 century, the cinema became an important communication tool for the ruling sovereign powers to reflect their ideologies and start dominating the masses. In particular, ideological rhetoric was common in the cinema sector in the first half of the 20th century when ideologies such as Nazism, Communism, and Fascism dominated Europe. The Nazi ideology had found a considerable place in the cinema sector after the Nazis came to power in Germany in 1933. The ideology of Nazism was criticized in American films such as The Great Dictator (1940), whereas it was exalted in German films such as Triumph of the Will (Triumph des Willens, 1935) when the Nazis were in power in Germany. In the period after World War II, when Nazism was officially abolished, the films about the ideology of Nazism continued to be made. In these films, Nazi ideology was heavy criticized. Later Turkish cinema subjected Nazi ideology to deep criticism in such films as the Ankara Express (Ankara Ekspresi, 1971). This study examines Burak Cem Arlıel’s film Kırımlı, which was shown in 2014. The movie, which was adapted to the screen from Cengiz Dağcı’s novel Horrible Years (Korkunç Yillar, 1956) about the human tragedy and pain suffered by the Tatar prisoners captured in German prisoner camps during the Second World War. This study’s methodology is based on Saussure’s notion of signs. The study examines the ideology of Nazism in the film using semiotic analysis to show how Nazi ideology was reflected in Turkish cinema. The study finds that like other Turkish films on the subject, Kırımlı subjects Nazi ideology to severe criticism