Etkili vatandaş yetiştirmede sosyal bilgiler dersinin rolü

Abstract

Vatandaşlık kavramına ilişkin kesin bir tanım yapılmamıştır. Çünkü vatandaşlık konusu itibariyle, birçok bilimin ilgilendiği bir alan olup, her bilim bu kavramı kendi alanı çerçevesinde açıklamıştır. Ancak vatandaşlık konusu üzerine yapılan çalışmalardan, vatandaşlığın ne anlama geldiğini ve neyi amaçladığını fark edebilmekteyiz. Vatandaşlık ortak bir vatanda yaşama, uyrukluk, hak ve sorumluluk, aidiyet, tabii olma gibi kavramlar temelinde tanımlanmıştır. İlkçağ'dan günümüze kadar insanların bu statüyü elde etmesi kolay olamamıştır. Zorlu mücadeleler vererek kazanılan vatandaşlık statüsünün insanoğlunun yaşamında önemli bir yer tuttuğunu söyleyebiliriz. Vatandaşlık bireye başlangıçta bir devlette yaşama, tabii olma hakkını tanırken zamanla bu haklar artmış sivil, siyasal, sosyal ve daha birçok alanda bireyin lehinde ilerlemiştir. 19. Yüzyıldan itibaren ise devletler artık vatandaşlık haklarını anayasa ve sözleşmelerle koruma altına almış ve bir nevi insanoğlu İlkçağ'dan günümüze verdiği mücadelenin meyvelerini toplamaya başlamıştır. Günümüzde ise bireylerin yaşamlarının merkezinde bu hakların var olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü vatandaşlık bireyin devlet ile arasındaki karşılıklı durumunu belirtir. Dünyadaki birçok devlet gelecek planlamalarını yaparken vatandaşların nitelikli ve etkili bireyler olması için çaba harcamaktadır. Bireylerin bu şekilde yetiştirmek için eğitim politikaları geliştirmektedirler. Eğitim programları hazırlamaktadırlar. Ülkemiz de gelecek planlamalarında bireylerin yeterli, etkili ve donanımlı vatandaşlar üzerinde inşa etmek istemektedir. Hem dünyadaki birçok ülkede hem de ülkemizde vatandaşlık eğitimini okullar aracılığıyla, okullarda da sosyal bilgiler dersi vasıtasıyla verdiğini söyleyebiliriz. Sosyal bilgiler dersinin nihayi amaçlarından biri de hak ve sorumluluklarının farkında olan etkili ve nitelikli vatandaş yetiştirmektir. Bu amacı gerçekleştirirken de vatandaşlık eğitimini bireylere formal olarak, 4-7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programı müfredatıyla vermektedir. Sosyal bilgiler dersi bireylere etkili vatandaşlık yeterliklerini kazandırmayı amaçlar ve bu amaca yönelik bilgi, beceri, tutum ve değer edindirmeye çalışır. Bu araştırmanın genel amacı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Sınıf ve Sosyal Bilgiler Bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının, etkili vatandaş yetiştirmede sosyal bilgiler dersinin rolüne ilişkin görüşlerini belirlemektir. Nicel araştırma yönteminin kullanıldığı bu araştırmanın evrenini İnönü Üniversitesi oluştururken; örneklemini 2018-2019 eğitim öğretim yılında İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Sınıf Öğretmenliği Bölümünden 201 ve Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bölümünden 199 olmak üzere toplamda 400 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın teorik kısmı tamamlandıktan sonra öğretmen adaylarına beşli likert tipi ölçek hazırlanıp uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda öğretmen adaylarının etkili vatandaş yetiştirmede sosyal bilgiler dersinin rolüne ilişkin algıları cinsiyet değişkenine göre farklılık görülmemekte iken, sınıf değişkeninde sosyal bilgiler ve sınıf öğretmen adaylarının sınıflar arasında farklılık oluşmamakta, sınıf öğretmeni adaylarının sınıflar arasında farklı algıya sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca sınıf öğretmeni adaylarının değer ve sosyal bilgiler dersinin rolü hakkında görüşleri sosyal bilgiler öğretmen adaylarına göre daha olumlu olduğu tespit edilmektedir.

There is no definitive definition of the concept of citizenship. Because in terms of the subject of citizenship, many sciences are an area of interest, and every science has explained this concept within the framework of its own field. However, from the studies on the subject of citizenship, we can see what citizenship means and what it aims to do. Citizenship has been defined on the basis of concepts such as living in a common homeland, nationality, rights and responsibility, belonging and being natural. It has not been easy for people to obtain this status from antiquity until today. We can say that the citizenship status gained by challenging struggles occupies an important place in the life of mankind. While citizenship initially recognized the right of the individual to live in a state, these rights increased in time in favor of the individual in civil, political, social and many other fields. From the 19th century on, the states have now protected their citizenship rights by constitution and conventions, and a kind of humanity has begun to collect the fruits of its struggle from Antiquity to today. Today, we can say that these rights exist at the center of the lives of individuals. Because citizenship states the mutual status of the individual with the state. Many governments in the world are making efforts to ensure that citizens are qualified and effective when planning their future. They develop educational policies to train individuals in this way. They prepare training programs. Our country also wants to build on adequate, effective and equipped citizens in future planning. We can say that in many countries and countries around the world, citizenship education is provided through schools and in schools through social studies lessons. One of the ultimate aims of the social studies course is to educate effective and qualified citizens who are aware of their rights and responsibilities. While carrying out this aim, citizenship education is formal to individuals, 4-7. The class provides social studies curriculum with curriculum. The social studies course aims to provide individuals with effective citizenship competences and tries to acquire knowledge, skills and value for this purpose. The aim of this study is to determine the opinions of prospective teachers who are studying in İnönü University Faculty of Education, Basic Education Class and Social Studies Department about the role of social studies lesson in effective citizenship education. Inonu University was the universe of this research which was used as a quantitative research method. In the 2018-2019 academic year, Inonu University Faculty of Education constitutes a total of 400 teacher candidates, 201 students in the Department of Primary Education and 199 in the Department of Social Studies Education. After completing the theoretical part of the research, five-point Likert-type scale was prepared and applied to prospective teachers. As a result of the study, it is observed that the teacher candidates' perceptions about the role of social studies lesson in effective citizenship education do not differ according to the gender variable. In addition, the opinions of pre-service teachers about the role of value and social studies course are found to be more positive than social studies teacher candidates.