Abstract:
Öz
Belâgat ilminin büyük oranda İ‘câzü’l-Kur’ân meselesi çerçevesinde teşekkül ettiği inkâr edilemez bir gerçektir. Nitekim “İ‘câzü’l-Kur’ân” adıyla yazılan ve metin bağlamında belâğî tahlillerin yapıldığı çok sayıda eserin yanı sıra edebiyat alanında yazıldığı halde Kur’ân’ın belâgatine tahsis edilen ve “İ‘câzü’l-Kur’ân” başlığını taşıyan bölümlerin bu-lunması bu durumun açık göstergesidir. Belâgat ilminin Kur’ân ile bağlantılı bir şekilde gelişmesi ve neredeyse tamamen ona bağımlı hale gelmesi, belâgat çalışmalarını büyük oranda olumlu yönde etkilemişse de bu durumun bazı olumsuz sonuçları da olmuştur. Bu bağlamda belâgatin aleyhine olduğu ifade edilen hususlar, İ‘câzü’l-Kur’ân’nın belâga-ti, başta Mu‘tezile ve diğer fırkalar olmak üzere mezheplerin çekişme alanı haline getirdiği; belâgati metin üreten değil metin inceleyen bir ilim haline getirdiği; tüm edebî ürünleri kapsaması gereken belâgatin alanını daralttığı ve büyük oranda Kur’ân-ı Kerim ile sınır-landırdığı; belâgatin felsefe ve mantığın etkisine girmesine sebep olduğu şeklinde sıralan-mıştır. Bu çalışmada, İ‘câzü’l-Kur’ân meselesinin belâgat ilminin gelişimini her açıdan olumlu etkilediği yönündeki yaygın kanaatin aksine, bazı olumsuz sonuçlarının da oldu-ğu yönündeki yaklaşımlar ele alınıp değerlendirilmiştir.
