Abstract:
Öz
Ahmed Emîn (1886-1954) XIX. ile XX. yüzyıllarda Mısır’da yaşayan önemli ilim adamlarından biridir. İslâm düşünce tarihiyle ilgili çalışmaları yanında tefsir, hadis, İslâm ve Arap edebiyatı tarihi gibi birçok alanda eserleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; Fecru’l-İslâm, Duha’l-İslâm, Zuhru’l-İslâm ve Yevmü’l-İslâm’dır. Çalışmamıza konu olan Fecru’l-İslâm, İslam mezhepleri ile ilgili konuları içermektedir. Bu eserde cahiliyye döneminden başlayıp Emevîlerin sonuna kadar geçen süreçte düşünce, kültür ve medeniyet tarihi ile birlikte İslâmî ilimlerin gelişmeleri, tartışmaları, önde gelen şahsiyetler, siyasi etkiler ve benzeri pek çok konu ele alınmaktadır. İslâm coğrafyasının sınırlarının genişlemesiyle Müslümanların Yahudi, Hıristiyan, İran, Yunan gibi çeşitli dinlerin ve milletlerlerin tesirinde kaldıkları vurgulanır. Eski inanç ve akîdelerin İslâm’a taşınmasının çeşitli mezheplerin doğuşuna neden olduğu belirtilir. Bu çalışmada, Ahmed Emîn’in Fecru’l-İslâm adlı eseri çerçevesinde onun mezheplere dair düşüncesini tespit etmeye çalıştık. Onun Şîa, Havâric, Muʻtezile, Mürcie ve Kaderiyye gibi siyasî ve itikadî fırkaları ele alırken Eş‘arî, Şehristânî, Bağdâdî ve İbn Hazm gibi mezhepler tarihçilerinin eserleri ile Wellhausin, Goldziher, Dozy ve Browne gibi batılı müsteşriklerin kaynaklarına başvurduğunu belirledik. Mezheplerle ilgili bazı görüşlerinin yeni ve ilk elden değerlendirmelerden daha ziyade Ehl-i Sünnet dışında kalan ve İslâm âlimlerinin “ehl-i bid’at” şeklinde nitelendirdiği Şîa, Hâriciyye ve Muʻtezile gibi diğer itikadî mezheplerin tarih boyunca savundukları görüşlerle uyumlu olduğunu tespit ettik.
