Bu incelemede, XIII. yüzyıl mûsikî nazariyecilerinden Safiyyüddîn-i Urmevî’nin er-Risâletü‟ş-Şerefiyye fi‟n-Nisebi‟tTe‟lîfiyye
isimli eseri başta olmak üzere sonraki yüzyıllarda Türk mûsikîsine yön veren mûsikî nazariyecilerinin eserleri
incelenmiş, eserler içerisinde geçen usûller belirlenmiş ve Urmevi’den günümüze bu usûllerin nasıl bir değişime
uğradığı tespit edilmiştir. Urmevi’nin eserinde dokuz usûl geçmektedir. Bunlardan sekizi sonraki eserlerin bazılarında
aynen, bazılarında sadece isim olarak yer almaktadır. Bazı usûl isimleri ve yapıları sonraki yüzyıllarda değişmiş bazıları
da varlığını tamamen kaybetmiştir. XVII. yüzyıldan itibaren usûllerin hem sayısı artmış hem de dairesel anlatım terk
edilmiştir. Bu değişikliklerin detayı bu çalışmanın gövdesini oluşturmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, Safiyyüddîn-i Urmevî döneminden başlayan ve günümüze kadar kaybolmadan varlığını sürdüren
usûlleri belirlemek, yüzyıllar içerisinde geçirdikleri değişim çizgilerini kronolojik olarak ortaya koymaktır. Bu çalışma
ile müzik araştırmacıları, günümüzde mevcut bazı usûllerin tarihsel değişim seyrini görme imkânı bulacaktır.
İnceleme, tarihsel, betimsel bir çalışmadır. Belgesel kaynak taraması yöntemine dayanmaktadır ve Urmevî’nin Şerefiyye
Risalesi ve daha sonraki dönemlerde yazılan on iki adet müzik teorisi kaynağı ile sınırlandırılmıştır.
In this study, XIII century’s music theorist Safī Al-Dīn Al-Urmawī’s Al-Risāla al-Sharafiyya fi al-nisab al-ta‟lifiyya
(The Sharafian Treatise on Musical Proportions) have been identified aspect of rhythms (īkā). Then works of other
music theorists guiding Turkish music, have been examined and inferred rhytms from them and rhtyms in Al-Urmawī’s
books submitted their variations form Al-Urmawī to the present. There are nine rhtyms name in Al-Urmawī’s book.
Eight of them is the same in structure in some of the later works, some of them stands as just a name. Some of them
have changed and some in later centuries disappeared completely. From the seventeenth century the number of rhythms
has increased, circular narrative was abandoned. The details of these changes is the body of this work.
The purpose of this study, to determine rhytmic cycles arising from Safi Al-Dīn Al-Urmawī’s period to the present and
to submit their variations throughout the centuries chronologicaly. Music researchers will have opportunity with this
study to see the course of historical change in some of the rhytms living today.
This is a descriptive, historical study, based on a method of documentary source scanning and limited to Al-Urmawī’s
Al-Saharafiyya and twelve music theory books in a subsequent period.
