Vali-Belediye Başkanı Nazmi Toker Dönemi (1932-1936) Kayseri Kentinin biçimlenişi

Abstract

Kayseri, Cumhuriyet’in ilanıyla ekonomik, sosyal ve mekânsal yapısı değişmiş Anadolu kentlerinden biridir. İlk değişim, Kayseri’nin 1923 yılında vilayet merkezi olması ile yaşanmıştır. Daha sonra ülke için oldukça önemli olan Tayyare Fabrikası 1926 yılında kentin güneydoğusunda kurulmuştur. Osmanlıdan beri özlemi duyulan Ankara - Kayseri demiryolu hattı 1927’de hizmete girmiştir. Kayseri’nin Ulukışla üzerinden demiryoluyla Adana’ya bağlantısı 1932’de sağlanmıştır. Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası ise Sovyetler Birliği ile iş birliği sonucunda 1935’te meydana getirilmiştir. Bu ekonomik adımlara karşın Kayseri o yıllarda, Orta Çağ imgesine sahip bir kent olmakla eleştirilmiştir. Kamuoyunda kenti imar edecek ve bu harabe görüntüyü ortadan kaldıracak bir kurtarıcı beklentisi oluşmuştur. Hükümet bu beklentiyi, 1932 yılında Nazmi Toker’i (1875-1956), Kayseri’ye vali olarak atayarak karşılamıştır. Göreve başladıktan dokuz ay sonra, tıpkı İstanbul ve Ankara’da olduğu gibi, Kayseri’de de belediye başkanlığı valinin uhdesine verilmiştir. Nazmi Toker, toplamda dört yıl Kayseri valiliği ve üç yıl da belediye başkanlığı görevinde bulunmuştur. Kentte tek yetkili yönetici iken giriştiği ‘İmar Hareketi” ile Kayseri’de unutulmaz izler bırakmıştır. “Şehrin planını bastonuyla çizen vali” olarak anılan Nazmi Toker, Cumhuriyet Dönemi Kayseri’sinin ilk büyük imar operasyonuna imza atmıştır. Bu çalışmada Cumhuriyet Dönemi Kayseri kentinin 1932-1936 yılları arasında bir vali-belediye başkanı eliyle biçimlendirilişi ele alınmıştır.

Kayseri is one of the Anatolian cities, whose economic, social and spatial structure changed with the promulgation of the Republic. The first signs of change were observed with Kayseri being the provincial center in 1923. Then, the Airplane Factory was founded in 1936, Ankara-Kayseri railway line, which had been longed for years, went into service in 1927, connection of Kayseri to Adana over Ulukışla via railway was provided in 1932 and more importantly, Sumerbank Cloth Plant was brought into existence in cooperation with the Soviet Union in 1935.Despite those economical and technical steps, Kayseri was being criticized by being a city having a Middle Ages image. An expectation for a savior, who will reconstruct the city and remove its derelict view, existed in public opinion. The government fulfilled this expectation by appointing Nazmi Toker (1875-1956) as a governor to Kayseri in 1932. Nine months after taking the office, mayoralty in Kayseri was given to the responsibility of governor as was exactly the case in Istanbul and Ankara. Nazmi Toker serviced during four years as governor and three years as mayor. Nazmi Toker became the only authorized ruler in the city. He put his signature under the first great urban development operation of Kayseri. Nazmi Toker left unforgettable marks in Kayseri with his “Development Movement” that he undertook during his four years of Kayseri governorship and three years of mayoralty. Nazmi Toker is still remembered as “the Governor drawing the city plan with his cane”