Özet:
Roma Hukuku’nda, önceleri dava ile korunmayan ve bunu karşılamak üzere,
çıplak anlaşmalar anlamına gelecek şekilde pacta nuda olarak adlandırılan pactumlar,
zaman içerisinde ius civile tarafından, praetor faaliyetleri ve imparator emirnameleri ile
dava ile korunur konuma gelmiştir. Ius civile’nin tanıdığı pactumlar olan pacta adiectalar,
iyiniyet akitlerine bağlanarak yapılan ve bu şekilde akdin davası ile korunan şekilsiz
anlaşmalardır. Bir iyiniyet akdi olan alım satım akdine bağlı olarak yapılan pactumlarla
satıcı ve alıcı lehine birtakım şartların düzenlenmesi mümkün kılınmıştır. Bu bağlamda, bu
çalışmada satıcıya daha iyi bir teklifin varlığı halinde sözleşmeden dönme imkanı sağlayan
in diem addictio, semenin belirli bir döneme kadar ödenmemesi durumunda satıcıya
sözleşmeden dönme imkanı sağlayan lex commissoria, alıcının malı tekrar satmak istemesi
halinde satıcıya bir önalım imkanı sağlayan pactum protimeseos, satıcıya belirli bir olayın
gerçekleşmesi halinde malı geri alması imkanını sağlayan pactum de retrovendendo,
alıcının malı beğenmemesi halinde sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum
displicentiae, belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde alıcının satıcıyı eşyayı geri almaya
zorlayabildiği pactum de retroemendo, alıcının eşyayı tadarak alım satım sözleşmesini
gerçekleştirmesine olanak veren emptio ad gustum ve dönem içerisindeki gelişimiyle her
iki tarafın da sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum arrhale incelenmiştir.
