Roma hukuku’nda alım satım akdine bağlı pactumlar

Abstract

Roma Hukuku’nda, önceleri dava ile korunmayan ve bunu karşılamak üzere, çıplak anlaşmalar anlamına gelecek şekilde pacta nuda olarak adlandırılan pactumlar, zaman içerisinde ius civile tarafından, praetor faaliyetleri ve imparator emirnameleri ile dava ile korunur konuma gelmiştir. Ius civile’nin tanıdığı pactumlar olan pacta adiectalar, iyiniyet akitlerine bağlanarak yapılan ve bu şekilde akdin davası ile korunan şekilsiz anlaşmalardır. Bir iyiniyet akdi olan alım satım akdine bağlı olarak yapılan pactumlarla satıcı ve alıcı lehine birtakım şartların düzenlenmesi mümkün kılınmıştır. Bu bağlamda, bu çalışmada satıcıya daha iyi bir teklifin varlığı halinde sözleşmeden dönme imkanı sağlayan in diem addictio, semenin belirli bir döneme kadar ödenmemesi durumunda satıcıya sözleşmeden dönme imkanı sağlayan lex commissoria, alıcının malı tekrar satmak istemesi halinde satıcıya bir önalım imkanı sağlayan pactum protimeseos, satıcıya belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde malı geri alması imkanını sağlayan pactum de retrovendendo, alıcının malı beğenmemesi halinde sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum displicentiae, belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde alıcının satıcıyı eşyayı geri almaya zorlayabildiği pactum de retroemendo, alıcının eşyayı tadarak alım satım sözleşmesini gerçekleştirmesine olanak veren emptio ad gustum ve dönem içerisindeki gelişimiyle her iki tarafın da sözleşmeden dönmesine olanak sağlayan pactum arrhale incelenmiştir.