Bu araştırma sinema üzerinden sanatın modern bir olgu olan ideoloji ile etkileşimini
incelemekte ve bu etkileşimi Türk Siyasal tarihinde konumlandırmayı hedeflemektedir.
Türkiye’de Sinema sanatının ortaya çıkışı ve farklı dönemlerindeki ortak karakteristiği,
siyasetin ve resmi ideolojinin sanat ile etkileşimine belirgin bir örnek oluşturmaktadır. İlk
yıllarından itibaren Türk sinemasına hâkim olan, inanç, kültür, gelenek ve aydınlanmaya
ilişkin yaklaşımlar, Cumhuriyetin seküler fikirleri ile uyum içerisindedir. İslamcı Sinema Akımı,
Cumhuriyetin ilk yılları ile birlikte giderek belirginleşen resmi ideolojinin sinema üzerindeki
hâkimiyetine bir tepki olarak doğmuştur.
İslamcı Sinema Akımı içerisinde örnekler oluşturan yönetmenlerin eserlerinde verdikleri
mesaj ve o mesajı ifade ederken tercih ettikleri üslup dönemin siyasal koşullarına göre
değişmektedir. Güncel siyaset, ideolojik söylem ve devlet organları (sansür kurulları, sinema
üzerinden alınan vergileri belirleyen organlar, sanat eseri üreten resmi organlar TRT gibi),
İslamcı sinema akımının içeriği ve kitlelerle buluşması-etkililiği üzerinde belirleyici olmuştur.
İlk yıllarında (1970-1980) yalnızca bireysel mesajlar içeren, bilgilendirmeyi ve gelenekleri
hatırlatmayı hedefleyen akım, İslamcılığın ülkedeki seyrine uygun bir şekilde değişmiştir.
İkinci döneminde (1980-1995) ilk dönemden farklı olarak toplumu bilgilendirmekten öte
bilinçlendirmeyi ve harekete geçirmeyi hedeflemiştir. İslamcı Sinema Akımı, Klasik Türk
Sinemasının etkinliğini yitirdiği bu yıllarda zirve dönemini yaşamış ve oldukça rağbet
görmüştür. Siyasal söylemin değiştiği 2000’li yıllarda etkinliği zayıflayan ve propaganda dili
toplumda karşılık bulmayan İslamcı Sinema Akımı, ürettiği eserlerle önceki iki döneminden
belirgin bir şekilde farklılaşmış, tasavvuf, hoşgörü, birlikte yaşam, insan hakları, hayvan
hakları, doğayı koruma, cehalet ve taassub gibi konular üzerinde yoğunlaşmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sanat, Siyaset, İslamcılık, Türk Sineması, Toplum, Sistem, Birey
This research analyzes the interaction between art and ideology as a modern phenomenon,
with the objective of pinning down this interaction throughout Turkish Political History.
Emergence of cinema in Turkey and its common characteristics throughout different periods
form a significant example for the interaction between politics (official discourse in this
context) and art. Views on belief, tradition, culture and enlightenment most of which
dominate Turkish Cinema from its early years, are coherent with the secular views of the
young republic.
Islamist Cinema was born as a reaction to the tight grip of republic's official discourse on
cinema. Message and tone of the directors who produce films within the guidelines of the
aforementioned cinema movement varies, depending on the political atmosphere of the
period in which the films were made. Current politics, ideological discourse and state
institutions (censorship boards, authorities issuing the tax rates, governmental bodies that
produce works of art) were highly influential on the discourse of Islamist Cinema Movement.
The movement has transformed in accordance with the course of Islamism in the country
while focusing on messages directed to individuals, aiming to remind traditions and
educating masses on religious rites during its initial years. (1970-1980) 15 years period
following its first decade (1980-1995) witnessed a shift of the objective from educating the
masses to invoking awareness in and eventually activating them. Islamist Cinema peaked
during these years through which Mainstream Turkish Cinema has lost its sphere of influence.
Islamist Cinema Movement, which has lost momentum due to transformation of political
discourse during 2000s, has significantly altered its tone comparing to former periods,
focusing on topics like Sufism, tolerance, solidarity, universal human rights, animal rights,
protecting the environment, ignorance and fanaticism.
Keywords: Art, Politics, Islamism, Turkish Cinema, Society, System, Individual
