KOLESTEROL STEREOİZOMERLERİNİN KROMATOGRAFİK YÖNTEMLER İLE AYIRIM METODLARI VE FARKLI KAYNAKLARDAN ELDE EDİLEN KOLESTEROLÜN STEREOKİMYASAL YAPILARININ KARŞILAŞTIRILMASI ÖZET Hücre membranlarının yapısal bileşeni, safra asitleri ve steroid hormonlar için substrat olan kolesterol önemli bir lipiddir. Siklopentanoperhidrofenantren yapısına sahip olan kolesterol molekülünde 8 tane asimetrik karbon atomu bulunması sebebiyle 256 tane muhtemel stereoizomere sahiptir. Biyolojik moleküllerin farklı stereoizomerleri vücut içerisinde farklı biyolojik cevaplara yol açmaktadır. Kolesterol stereoizomerlerinin metabolizmalarına dair bazı araştırmalar mevcuttur. İnsan vücuduna besinlerle farklı kaynaklardan kolesterol alınmaktadır. Kolesterol stereoizomerlerinin tespiti, alınan kolesterolün besinsel kaynağı hakkında fikir verebilir. Bu amaçla koyun yün yağından ve domuz karaciğerinden elde edilen kolesterolün ters faz HPLC, mobil faza siklodekstrin eklenmiş ters faz HPLC ve kiral kolonlar kullanılarak yapılan kiral HPLC ile stereoizomerik analizleri yapıldı. Mobil faza kiral ajan olarak çeşitli siklodekstrinlerin, gama siklodekstrin hariç, eklenmesi ile yapılan ters faz HPLC analizlerinin neticesinde, mobil faza kiral ajan eklemeden yapılan ters faz HPLC ile belirlenemeyen piklerin ortaya çıktığı görüldü. Tespit edilen bu pikler siklodekstrin tarafından ayrılan bir stereoizomer, başka bir sterol veya kolesterolün değişime uğramış şekli olabilir. Mobil faza siklodekstrin eklenmesi ile yapılan stereoizomer analizinde domuz karaciğerinden elde edilen kolesterol örneğinde kolesterol pikinden daha önce gelen pik 2 koyun yün yağından elde edilen kolesterol örneğindeki pik 2 den daha belirgin olarak ölçülmektedir. Bu sonuç da farklı kaynaklardan elde edilen kolesterolün steroizomer içeriğinin birbirinden farklı olabileceğini işaret edebilir. Sonuçlar, farklı kaynaklardan elde edilmiş olan kolesterollerin izomerik yapılarının heterojen ve birbirinden farklı olabileceğini göstermektedir. Bu yapıların tanımlanması için moleküler düzeydeki ileri analiz teknikleri gereklidir. Anahtar Kelimeler: Kolesterol, Stereoizomer, Kromatografi, Seperasyon
INVESTIGATION ON SEPARATIONS OF CHOLESTEROL STEREOISOMERS BY CHROMATOGRAPHIC METHODS AND COMPARISON OF STEREOCHEMICAL STRUCTURES OF CHOLESTEROL FROM DIFFERENT SOURCES ABSTRACT As a constituent of cell membrane and a substrate for bile acids and steroid hormone synthesis, cholesterol, which is a lipid, is of great importance. Cholesterol posseses cyclopentanoperhydrophenanthrene structure and has a 256 possible stereoisomer due to the occurence of 8 asymetric carbon atoms. Different stereoisomers bring about different responses in the body. There are a few researches present with respect to metabolism of various cholesterol stereoisomer. Human body takes up cholesterol from various dietary sources. Identification of cholesterol stereoisomers can point out the dietary sources of cholesterol. To this end, stereoisomer analysis of cholesterol from sheep wool and pork liver were conducted by reverse phase HPLC, reverse phase HPLC with modified mobile phase by cyclodextrins as a chiral agents, and HPLC with chiral columns. Stereoisomer analysis of cholesterol from both sources by HPLC with modified mobile phase by cyclodextrins (except for gama cyclodextrin) resulted in two extra peaks other than cholesterol peak, whereas with the other analysis no extra fractions were seen. It is possible therefore that these extra fractions might be stereoisomer of cholesterol or different sterol or chemically modified cholesterol (e.g. oxidized cholesterol). With HPLC analysis by modified mobile phase in pork liver cholesterol samples, extra peak eluted before cholesterol peak was much higher than that in sheep wool cholesterol samples. This result might indicate that stereoisomer composition of cholesterol from different sources might be different. The present results show that steroisomer composition of cholesterol from various sources could be heterogenous. Identification of these structures requires further advanced molecular analysis. Key words: Cholesterol, Stereoisomer, Chromatography, Separation
