AN ISLAMIC-CRITICAL VIEW ON POLITICAL SYSTEM OF TURKEY BETWEEN 1945-1960: JOURNAL OF SERDENGEÇTİ
Yükleniyor...
Tarih
2014
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Abstract:Basın ve iktidar aynı demokratik toplumsal sistemin iki önemli aktörü olarak sürekli karşılıklı bir ilişki içerisindedir. Basının, siyasi, içtimai ve ahlaki sorumluluğunun olduğu konusunda genel kanaat söz konusudur. Basın, başta sosyal, siyasal ve ekonomik konular ana ekseninde olmak üzere toplumların gündelik yaşamını yansıtmanın yanında halkın sorunlarını farklı bağlamlarda gündeme taşıyan ideolojik bir araçtır. Halkın şikâyetlerini dile getiren, yolsuzlukları açıklayan basın eleştirel duruşundan dolayı iktidarların karşısında görülür. Bu yüzden tarih boyunca siyasi otoriteler basını kontrol altında tutmak istemiştirler ve bunu da önemli ölçüde başarmıştırlar. Siyasi iktidarlar kontrol altında tutamadıkları basın kuruluşlarına ise doğrudan ve dolaylı olarak sansür uygulamaktadırlar. Basına verilen desteğin kesilmesiyle baş- layan sansür süreci yayın organının kapatılmasına, sahibi ve yazarlarının tutuklanmasına ve hatta öldürülmelerine kadar gitmektedir. Bunun tam tersi durumlar da söz konusu olmaktadır. Basının siyasal iktidarları etkisi altına aldığı, onları kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirdiği örnekler de mevcuttur. Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunun ardından da basın-iktidar ilişkiler bu yönde evrilmiştir. Dönemin siyasal iktidarı tarafından basına, ulusal çıkarlara hizmet etmek, devrimlerin bilincini ve resmi ideolojiyi halka benimsetmek gibi görevler yüklenmiştir. Bu durum basının, iktidara dönük eleştirel yayın yapmaktan öte, istenilen şekilde yayın yapmakla görevlendirildiğinin göstergesidir. Çok partili hayata geçiş ve ardından Demokrat Parti döneminde önemli kazanımlar elde eden basın kuruluşları, ilerleyen yıllarla birlikte iktidarı kontrol etmenin bir aracı olarak kullanılmıştır. Her iki durumda da basının demokratik bir sınavdan ge- çemediğini söylemek mümkündür. Türkiye Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı olan Milli Şef İsmet İnönünün tek parti döneminde basına getirilen yasaklar arasında dini içerikli yayınlar yer almıştır. Nitekim dönemin basın yayından sorumlu resmi kurumu olan Matbuat Umum Müdürlüğü tarafından gazete ve dergilere gönderilen talimatta, bundan sonra dinler mevzuu üzerine gerek tarihi, gerek temsili ve gerek mütalaa kabilinden olan her türlü makale, bend, fıkra ve tefrikaların en çok üç gün zarfında nihayetlendirilmesi ehemmiyetle rica olunur uyarısında bulunulmuştur. Gazete ve dergilere yapılan bu uyarı yayın öncesi resmi sansür olarak Türk basın tarihine geçmiştir. Böyle bir siyasi ortamda Osman Zeki Yüksel tarafından yayımlanmaya başlayan Serdengeçti Dergisi, Cumhuriyet tarihinde ilk defa İslami yayın çizgisine sahip basın kuruluşu olma özelliğini taşımaktadır. Haksızlık karşısında susan dilsiz şeytandır anlayışını kendisi için prensip olarak gören Osman Zeki Yüksel, Allah demenin yasak olduğu Millî Şef döneminde ortaya koyduğu düşüncesi ve bütün baskılara rağmen bu düşüncesini kendisiyle özdeşleşen Serdengeçti dergisinde yayınlayarak Türk basın tarihinde yerini almıştır. 15 yılda sadece 33 sayı çıkabilen Serdengeçti dergisinin her sayısı yayın öncesi sansüre uğramış, yayımlanması engellenmiş, çıktıktan sonra toplatılmış ve Osman Yüksel hakkında 92 kez dava açılıp, 8 defa mahkûm edilerek yıllarca hapishanelerde kalmış, sürgüne gönderilmiş ve işkenceye maruz kalmıştır. Serdengeçti dergisinin ilk sayısından itibaren logosunun altında yer alan Allaha, millete, vatana koşanların dergisi sloganı da çizgisini net bir şekilde ortaya koymuştur. Derginin çıkış amaçlarının başında iktidar tarafından dine yönelik baskılara son verilmesi, dini hayata ilişkin kısıtlamaların kaldırılması yer almıştır. Ayrıca bireysel ve toplumsal hayatta dini kurallara uyulması- nın getireceği faydalar da sık sık yazılara konu edilmiştir. Ayrıca çok partili hayata geçiş ve Demokrat Parti döneminde de ortaya koyduğu bu siyasi anlayışı devam ettiren Serdengeçti Dergisi, Türkiyede İslami düşünce ve fikirlerin ortaya koyulması bakımından ilk yayın organlarından birisi olmuştur. İslami çizgisinin yanında Serdengeçti dergisinde resmi ve özel olmak üzere hiçbir şekilde herhangi bir ilana ya da reklama yer verilmemiş, bütün geliri satışından elde edilmiştir. Hem basın özgürlüğü, hem de basının asli görevi olan kamu çıkarlarını gütmesi bakımından Türkiyede basına yönelik baskıların en yoğun olduğu tek parti döneminde yayın hayatına başlayan Serdengeçti Dergisinin iktidarlara dönük ortaya koyduğu yayın politikası, özgür bir basın duruşu olarak gösterilebilir ve incelenmeye değer özellikler taşımaktadır. Bu çalışma kapsamında Osman Yükselin mücadelesi ekseninde hayatı ve Serdengeçti dergisinin siyasal iktidarlara dönük dini temelde ortaya koyduğu yayın dönemin toplumsal ve siyasi hayatı göz önüne alınarak örneklerle incelenmiştir. 1947- 1962 yılları arasında üç siyasal iktidar (CHP, DP ve CHP-AP Koalisyonu) döneminde yayınlanan Serdengeçti Dergisinin 33 sayısında yer alan dini temalı eleştirel yazılar seçilmiş ve bu metinler incelenerek derginin ortaya koyduğu duruş tespit edilmeye çalışılmıştır. Serdengeçti Dergisinin en önemli çıkış amaçlarından birisi de mevcut tek parti zihniyetinin dine yönelik baskılarına son verilmesinin öncüsü olmaktır. Bunun doğal bir sonucu olarak da her sayıda dini hayata yönelik kısıtlamalar eleştirilmekle birlikte, toplumsal hayatta dini kurallara uyulmamasının zararları da çeşitli şekillerde ifade edilmektedir. Serdengeçti Dergisinin yukarıda ifade edilen değerlendirmeler doğrultusunda incelenmesi sonucu şu tespitleri yapmak mümkündür: Serdengeçti Dergisi, geçmişte olduğu gibi günümüzde de başta siyasal iktidarlar olmak üzere, ekonomik güç odakları ve belli çevrelerin etkisi altında kalan basın sektörü temsilcilerinin özgür gazetecilik için örnek alacakları bir yayın hüviyeti taşımaktadır.
Abstract: The press undertook the mission of working for national goods, and giving public the sense of revolution consciousness along with state ideology after Turkish Republic was founded. This obligation was observed and experienced strongly during İsmet İnönü period, who was also known as National Chief . One of the prohibitions imposed upon the press during İsmet İnönü, the second President of Turkish Republic, was religious content . Hence, Department of the Press responsible for press in that period sent instructions to papers and journals saying every kind of historical, symbolic and commentary article, clauses and serials on religious issues are kindly asked to be finalized not later than three days. This warning was recorded within Turkish Press History as an official censor before publishing . In such a political environment, Journal of Serdengeçti, which was started to be published by Osman Zeki Yüksel, was the first publication expressing Islamism in the history of Republic. Adopting It is an evil without tongue who is silent in the face of injustice as a motto, Osman Zeki Yüksel wrote his name on Turkish Press History, publishing his thought in his journal against all the pressure of that period when, even saying Allah was forbidden. Not only every edition of Serdengeçti, published only 33 editions in 15 years, was censored before publishing, but it was also restrained from publishing, collected after publication, and Osman Yüksel was prisoned for years, exiled, and tortured after when he was prosecuted 92 times. The journal aimed to give an end pressures on religion by the government along with restrictions on religious life. Articles often focused on benefits of individual and social following of religious rules. In this study, Serdengeçti Magazine which published between the years of 1945-1960 was analyzed and extracts were obtained.
Abstract: The press undertook the mission of working for national goods, and giving public the sense of revolution consciousness along with state ideology after Turkish Republic was founded. This obligation was observed and experienced strongly during İsmet İnönü period, who was also known as National Chief . One of the prohibitions imposed upon the press during İsmet İnönü, the second President of Turkish Republic, was religious content . Hence, Department of the Press responsible for press in that period sent instructions to papers and journals saying every kind of historical, symbolic and commentary article, clauses and serials on religious issues are kindly asked to be finalized not later than three days. This warning was recorded within Turkish Press History as an official censor before publishing . In such a political environment, Journal of Serdengeçti, which was started to be published by Osman Zeki Yüksel, was the first publication expressing Islamism in the history of Republic. Adopting It is an evil without tongue who is silent in the face of injustice as a motto, Osman Zeki Yüksel wrote his name on Turkish Press History, publishing his thought in his journal against all the pressure of that period when, even saying Allah was forbidden. Not only every edition of Serdengeçti, published only 33 editions in 15 years, was censored before publishing, but it was also restrained from publishing, collected after publication, and Osman Yüksel was prisoned for years, exiled, and tortured after when he was prosecuted 92 times. The journal aimed to give an end pressures on religion by the government along with restrictions on religious life. Articles often focused on benefits of individual and social following of religious rules. In this study, Serdengeçti Magazine which published between the years of 1945-1960 was analyzed and extracts were obtained.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
ÖZCAN A,KIRIK A. M (2014). AN ISLAMIC-CRITICAL VIEW ON POLITICAL SYSTEM OF TURKEY BETWEEN 1945-1960: JOURNAL OF SERDENGEÇTİ. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal, 5(13), 90 - 101.
