Öğretmen adaylarının eko-okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının eko-okuryazarlık düzeylerini belirlemek, eko-okuryazarlığı oluşturan bileşenleri çeşitli demografik değişkenler açısından incelemek ve bu bileşenler arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırma nicel araştırma desenlerinden betimsel ve ilişkisel desenler kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmaya 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında Fen Bilgisi Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ve Okul öncesi Öğretmenliği Programlarının 3.ve 4.sınıflarında okumakta olan 304 öğretmen adayı katılmıştır. Araştırmada öğretmen adaylarının eko-okuryazarlık düzeylerini belirlemek amacıyla veri toplama aracı olarak; araştırmacı tarafından geliştirilen Ekoloji Bilgi Testi, Ekolojik Zekâ Ölçeği, Ekolojik İkilemlere İlişkin Karar Verme Beceri Testi ve Wisconsin Center for Environmental Education tarafından geliştirilen Karatekin (2011) tarafından Türkçe'ye uyarlanan Çevreye Yönelik Duyuşsal Eğilimler Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın Veri Toplama Araçları bölümünde yer alan likert tipi ölçek geliştirme aşamasında açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin güvenirliği için Cronbach Alfa katsayısı, madde-toplam korelasyonları, zamana karşı tutarlılık için test-tekrar test korelasyonu hesaplanmıştır. Toplanan verilerin uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı ve Bartlett küresellik testi ile incelenmiştir. Başarı testi geliştirme sürecinde madde analizi yapılmış ve testin güvenirliği KR-20 katsayısı ile hesaplanmıştır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, max ve min gibi betimsel istatistiklerin yanı sıra normal dağılım gösteren verilerde İlişkisiz Örneklemler t-testi, İlişkisiz Örneklemler için Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), normal dağılım göstermeyen verilerde ise bağımsız grupların farkını test etmek için Mann Whitney U testi, çok değişkenli bağımsız grupların farkını tespit etmek için Kruskal Wallis H-Testi kullanılmıştır. Ayrıca Kruskal Wallis H-Testi analizleri sonucunda anlamlı çıkan sonuçlar için farklılığın hangi gruplardan kaynaklandığını belirleyebilmek üzere tekrar ikili gruplar halinde Mann Whitney U Testi uygulanmıştır. Araştırmada eko-okuryazarlık bileşenleri (ekolojik bilgi, ekolojik zekâ, çevreye yönelik duyuşsal eğilim ve ekolojik ikilemlere ilişkin karar verme becerisi) arasındaki ilişkileri belirlemek için yol (path) analizi kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda; öğretmen adaylarının eko-okuryazarlık seviyelerinin orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının eko-okuryazarlık boyutlarından aldıkları puanların çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi sonucunda anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının ekoloji bilgi puanları bölüm, mezun olunan lise türü ve üniversitede çevre dersi alma değişkenlerinden; ekolojik zekâ puanları bölüm, cinsiyet, çevre koruma derneğine üyelik ve çevre koruma etkinliklerine katılım değişkenlerinden; çevreye yönelik duyuşsal eğilim puanları aile ile yaşanılan yer ve oturulan konut tipi değişkenlerinden; karar verme becerisi ise bölüm değişkenlerinden istatistiki olarak anlamlı bir şekilde etkilendiği tespit edilmiştir. Ayrıca eko-okuryazarlık boyutları arasında yapılan path analizi sonucunda; çevreye yönelik duyuşsal eğilim ve ekolojik zekâ arasında, ekolojik zekâ ile ekoloji bilgisi arasında, ekoloji bilgisi ile karar verme becerisi arasında anlamlı ilişkiler olduğu bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara dayalı olarak çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

The aim of this study is to determine to ecoliteracy levels of preservice teachers', to examine the components of ecoliteracy in terms of various demographic variables and to reveal the relationship between these components. The research was carried out using descriptive and relational patterns of quantitative research designs. The research sample consisted of 304 preservice teacher in the 3rd and 4th grades of Science Education, Classroom Teaching, Social Studies and Preschool Education Programs in the study in the academic year 2017-2018. As data collection tools was used "Ecology Knowledge Test", "Ecological Intelligence Scale" and "Decision Making Skills Test on Ecological Dilemmas" which were developed by the researcher and "Scale For Affective Tendencies Towards The Environment" developed by Wisconsin Center for Environmental Education and adapted into Turkish by Karatekin (2011) was used. Exploratory and confirmatory factor analysis were performed in the likert type scale development stage of the study. For the reliability of the scale, Cronbach Alpha coefficient, item-total correlations, and test-retest correlation were calculated for consistency against time. The suitability of the data was examined by the Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) coefficient and Bartlett's sphericity test. In the success test development process, item analysis was performed and the reliability of the test was calculated with the KR-20 coefficient. In the analysis of the data, arithmetic mean, standard deviation, descriptive statistics such as max and min, as well as non-independent samples t-test in the normally distributed data, One-Way Variance Analysis for Unrelated Samples (ANOVA), Mann Whitney to test the difference of independent groups in the data that did not show normal distribution The U test was used to determine the difference of multivariate independent groups using the Kruskal Wallis H-Test. In addition, the results of the Kruskal Wallis H-Test revealed significant differences between the groups and the Mann Whitney U Test. In the study, path analysis was used to determine the relationships between eco-literacy components (ecological knowledge, ecological intelligence, affective tendency towards the environment and decision-making skills on ecological dilemmas). As a result of the research; ecoliteracy levels of preservice teachers were found to be moderate. Significant differences were determined in terms of the demographic variables of preservice teachers scores obtained from ecoliteracy dimensions. It was determined that preservice teachers' ecology knowledge scores were significantly affected by department, high school type and environmental education at university. Ecological intelligence scores of preservice teachers' were found to be significantly affected by the variables of participation in the department, gender, environmental protection association, and environmental protection activities. It was determined that preservice teachers' affective tendency towards the environment scores were significantly affected by and place of residence and residence type variables. The decision making skills of preservice teachers' were found to be statistically significant only in terms of department variable. In addition, as a result of path analysis made between ecoliteracy dimensions was found that there were significant relationships between environmental affective tendency and ecological intelligence, between ecological intelligence and ecological knowledge, between ecological knowledge and decision-making skills. Various suggestions have been made based on the results of the research.