Ahmet Hamdi Tanpınar'ın eserlerinde şehir kültürü

Abstract

21. yüzyılda bir problem kaynağına dönüşen şehir ve bu problemde sıkışan insan için çözüm yolu arama adına çıkılan yolda edebiyat ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın rolü yadsınamaz. Edebiyat toplumu ve insan duygularını yansıtmada en iyi araçtır. Tanpınar ise geleneksel şehir hayatı hakkında düşünen ve onu yaşayarak hisseden bir edebiyatçıdır. Tanpınar, edebiyatçı kimliği ile şehir ve insan ilişkileri üzerine kafa yormuş bir aydındır. Tanpınar'ın şehre ait değerleri koruma ve geliştirmeye dair çözüm önerileri dikkate değerdir. O geleneksel ile yeni olanın harmanlanmasında realitenin önemini vurgular. Bu çalışmada Tanpınar'ın eserlerinde şehre bakış açısı ve şehri bir sorunsal haline getiren etkenlerle ilgili yorumları tespit etmek amaçlanmıştır. Tanpınar'ın şehre dair yorumlarından hareketle hâlihazırda mevcut olan sorunların çözümlerine dair bir yorum getirmeye çalışılmıştır. Çalışmada Tanpınar'ın şehre dair unsurları eserlerine taşıma tarzı ve bunun anlamı tartışılmıştır. Tanpınar'ın şehre edebiyatçı kimliği ile yaklaşımı romanları ve diğer eserlerinden hareketle tespit edilmeye çalışılmış, ulaşılan sonuçlar yorumlanmıştır. Tanpınar'ın eserlerinde şehrin çehresini tanımlayan ve tasvir eden anlatımlar ile şehir gelişimine etki eden yanlış uygulamaların eleştirilerin de var olduğu görülmektedir. Tanpınar, eleştirilerinin yanında olması gerekeni bazen doğrudan bazen dolaylı olarak muhakkak anlatmaktadır. Tanpınar'ın eserlerini tetkikle şehre dair eleştiriler ve onlara getirilen teklifler yorumlanmıştır. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın şehri algılama ölçütüne göre maddî ve manevî bir bakışının olduğunun tespitinden sonra bu unsurlar belirlenmiş ve değerlendirilmiştir. Tanpınar'ın şehre dair değindiği maddî unsurlar şehrin çehresini yansıtan fizikî âleme ait unsurlar olup görüneni temsil etmektedir. Manevî unsurları ise Tanpınar, şehrin tarihinin, hafızasının ve dinamiğinin göstergeleri olarak kullanır. Tanpınar, şehri bir bütün olarak ele alarak şehirliyi de şehrin mühim bir parçası haline getirir. Çalışmada Tanpınar'ın yorumlamasında şehirlinin şehri bütünleyen yönüne değinildikten sonra eleştiriler ve tekliflerin değerlendirilmesine geçilmiştir. Anahtar Kelimeler: Şehir, edebiyat, Ahmet Hamdi Tanpınar, mimarî, gelenek, şehirli.

Literature and especially the writings of Ahmed Hamdi Tanpinar play important roles in the journey set out upon to find a solution to 21st century problems and the plight of the human beings who are mired in them, in particular, the city, which became a source of the problems. Literature is the best means for reflecting on human beings' feelings and society. Tanpinar is a litterateur who experiences and reflects upon traditional city life. As a literary intellectual who ponders on the relationships between city life and human beings, Tanpinar offers a solution to protect and develop the values that belong to the city.He emphasizes the importance of acknowledging reality in the matter of intermingling the modern and conventional. This study aims to elucidate Tanpinar's comments on the factors that make the city a problem and his perspectives on the city as a human habitat. As such it offers an interpretation of the existing urban problems from the perspective of Tanpinar's ideas about the city. Tanpinar's style of articulating the elements of the city and their meaning are discussed in the study. Tanpinar's literary reatment of the city in his novels and other works is explicated and interpreted. His works reveal current views of the city and the criticisms leveled against it for its mismanagement, which have affected the development of city.Along with his criticisms, Tanpinar provides recommendations for improvement, either directly or indirectly, and his solutions can be found by analyzing his works. In this study, Tanpinar's perspectives on material and nonmaterial elements of the city are defined and evaluated. The material elements that Tanpinar mentions are those that reflect the appearance of city and belong to physical world. Tanpinar uses nonmaterial elements as symbols that define the history, memory and dynamics of city. Tanpinar handles the city as a whole and treats citizens as an important part of city. In the study, after discussion of the integral experiences of city people, Tanipinar's criticisms and solutions are evaluated. Key Words: City, literature, Ahmet Hamdi Tanpinar, architecture, custom, townsman.