Cumhuriyet'ten günümüze Heybeliada Ruhban Okulu

Abstract

Heybeliada Ruhban Okulu, 1 Ekim 1844'te Patrikhaneye bağlı olarak, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Patrikhane'nin din adamı ihtiyacını karşılamak için açılmış bir papaz okuludur. Uzun yıllar bu görevi yerine getiren okul, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılması ve yeni devletin kurulmasıyla birlikte yeni bir sürece girmiştir. Lozan Antlaşması'yla birlikte Patrikhane'nin siyasi statüsünün kaldırılıp Türk kurumu haline getirilmesi ile Heybeliada Ruhban Okulu'nun da uluslararası din adamı yetiştirme yetkisi elinden alınmıştır. Böylece Heybeliada Ruhban Okulu, Türkiye'deki Ortodoks azınlıkların dini vecibelerini yerine getirmesi için ihtiyaç olan din adamı yetiştiren bir okul olarak varlığına devam etmiştir. 1971 yılında Anayasa Mahkemesi'nin bütün özel üniversitelere "devlet denetiminde olma" şartını getirmesi ile yeni bir dönem başlamış oldu. Devlet denetimini kabul etmeyen Patrikhane, Heybeliada Ruhban Okulu'nun bir kısmı olan Teoloji Bölümü'nü tamamen kendi inisiyatiflerine bağlı olarak kapatmıştır. Okul, Heybeliada Özel Rum Erkek Lisesi adıyla devam etme kararı almıştır. Patrikhane'nin "devlet denetimini" kabul etmemesi, günümüze kadar gelen Heybeliada Ruhban Okulu sorununu ortaya çıkarmıştır. Hâlâ kapalı olan okul için Patrikhane, Türkiye'deki diğer azınlıklara, hatta Türkiye'deki hiçbir kuruma verilmeyen ayrıcalıkların kendilerine tanınmasını isteyerek, okulun eski statüsüne kavuşmasını sağlayacak şekilde okula yabancı öğrenci ve öğretmen kabul edilmesini istemektedir. Bu imtiyaz talebi, Lozan Antlaşması'na ve Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına aykırıdır. Buna rağmen Patrikhane'nin girişimleri, meseleyi uluslararası bir platforma taşımıştır. Heybeliada Ruhban Okulu'nun açılması, diğer cemaatlerin de kendi teoloji fakültelerini açmak isteyebilecekleri gibi, daha sonra önü alınamayacak sorunları beraberinde getirebilir. Dolayısıyla, okul konusunda ortaya konulacak çözüm, "adalet ve eşitlik" çerçevesinde, tarihi gerçekler ışığında olmalıdır. Anahtar kelimeler: Patrikhane, Patrik, Heybeliada Ruhban Okulu

ABSTRACT The Halki (Heybeliada) seminary is a theological school opened on 1 October 1844 under the Patriarchate to educate clergyman for the patriarchate during the Ottoman Empire. The school, which had fulfilled this task for many years, went through a new process following the collapse of the Ottoman Empire and the establishment of the new state. Since the Patriarchate's political status was terminated by the Lausanne Peace Treaty which turned it into a Turkish Institution, the Halki Seminary has been unable to train new clergyman. So, it has continued its existence as a school that trains clergymen for Orthodox minorities in Turkey to practice their religious duties. In 1971, a new period began when the Constitutional Court obliged all private universities to be "controlled by the state". The Patriarchate, which did not accept state control, closed down the theology department, which is part of the Halki Seminary, on its own initiative. The school decided to operate as Private High School of Halki for Boys. The Patriarchate's refusal to accept "state control" raised the issue of the Halki Seminary, which is still on agenda today. The Patriarchate expects to regain the previous status of the school and to be able to enroll foreign teachers and students requesting to be granted with exclusive privileges that are not provided for other minorities, or even any institution in Turkey. This demand for privileges contradicts with the Lausanne Treaty and codes of Turkish Republic laws. However, the initiatives of the Patriarchate brought the issue to the international platform. Re-opening of the Halki Seminary may lead to significant problems that cannot be controlled later such as possible demands from other minorities to establish their own departments of theology. Therefore, the issue on re-opening of the school should be addressed in the light of the historical facts and "justice and equality". Keywords: Patriarchate, Patriarch, Halki Seminary