Günümüz seramik sanatında Malatya Arslantepe höyük orta tunç dönemi seramiklerinin kullanımı ve uygulamaları

Abstract

İnsanlık tarihinin en eski taşınır kültür varlıkları arasında yer alan seramik, farklı dönemlerde, tarihlerde ve bölgelerde, yapılan araştırma ve kazı yöntemleriyle gün yüzüne çıkarılmaktadır. Dönemin ihtiyaçları, toplumun sosyal yapısı, inanç sistemi, kültür, sanat ve estetik anlayışı seramikte oluşan farklılığın temelini oluşturan etmenlerdir. Arslantepe Höyüğünde çıkan seramiklerin Orta Tunç Dönemine (M.Ö 2000-1750) kadar tamamen elde şekillendirme yöntemiyle üretildiği, ancak Orta Tunç Dönemine gelindiğinde çarkın kullanıldığı görülmektedir. Seramik üretiminde çömlekçi çarkının kullanılması üretilen seramiklere fiziksel, işlevsel, sanatsal ve estetik özellik katmakla birlikte seri üretime geçişi sağlamış ve çok sayıda seramik kap üretilmiştir. Seri üretim sonucu artan kap sayısı aynı dönemde yaşayan farklı insan guruplarının etkileşimi ile artan ticari hareketlilikte değişim aracı (değiş-tokuş) olarak kullanılmıştır. Arkeolojik kazılarda elde edilen veriler, insan topluluklarının geçmiş dönemlerini bölümlere ayırarak, gelişim aşamalarının nasıl olduğunu daha kolay anlaşılması ve kayıt altına alınması amacıyla arkeologlar tarafından yapılmıştır. Kalkolitik Çağ'dan (M.Ö 3350-3000) Demir Çağı'nın (M.Ö 1200-712) başına kadar olan zaman aralığı Tunç Çağı olarak adlandırılmıştır. Sürenin çok uzun olması nedeniyle bu çağ kendi içerisinde Erken, Orta ve Geç Tunç olarak üç alt bölüme ayrılmıştır. Araştırmanın ilk bölümünde, Malatya Arslantepe Höyüğü'nün konumu, önemi ve Arslantepe Tunç Döneminin tabakalama sistemi ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Bu bilgiler ışığında tabakalar arasındaki sosyal, ekonomik, kültürel ve sanatsal ilişkilere kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde, tez konusu olan Malatya Arslantepe Orta Tunç dönemlerinde üretilen seramiklerin türü, rengi, kullanım amacı, yapımında kullanılan malzeme ve tekniklere kısaca değinilmiştir. Ayrıca Orta Tunç Döneminde üretilen seramiklerin yüzey süsleme elemanı olan geometrik motifler ve formlar teknik, estetik ve sanatsal açıdan irdelenmiştir. Seramik bünyeyi oluşturan hammaddelerin fiziksel ve kimyasal analizleri kaynaklara dayalı olarak ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, araştırma kapsamında teorik ve görsel bilgiler ışığında, tezdeki seramik çalışmaların tasarım ve uygulama aşamalarına da yer verilmiştir. Arslantepe Höyüğü Orta Tunç Dönemi seramiklerinden esinlenerek yapılan bu çalışmalarda tasarım, üretim, dekor, sırlama ve pişirme yöntemleri ile ele alınış süreçleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Son bölümde ise, Arslantepe Höyüğü Orta Tunç Dönemi seramiklerinden esinlenerek çağdaş seramik anlayışıyla yüzeysel ve üç boyutlu çalışmalar kataloglama sistemiyle ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu çalışmalar o dönemi yansıtacak şekilde tasarlanmış ve ortak bir sanatsal anlatım dili oluşturulmuştur. Tez kapsamında üretimi yapılan tüm çalışmaların teknik ve plastik sanat analizleri görseller eşliğinde yapılmıştır. Araştırmanın sonuç bölümünde bulgular tartışılmış ve günümüz çağdaş seramik anlayışına yeni bir bakış açısı kazandırılmaya çalışılmıştır. Arslantepe Höyüğü Orta Tunç Dönemi incelenerek esin kaynağına dönüştürülen bu çalışma, araştırmacılara ve genç sanatçı adaylarına toplu bir kaynak oluşturması amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Arslantepe, Höyük, Orta Tunç, Seramik, Çömlek

Ceramics, which are among the oldest Movable Cultural Assets in the history of humanity, are unearthed in different periods, dates and regions through research and excavation methods. The needs of the period, social structure of society, belief system, culture, art and aesthetic understanding are the factors that form the basis of the difference in ceramics. The Middle Bronze period of ceramics in Arslantepe Mound (2000-1750 B.C.) until it was completely produced by hand forming method, but in the Middle Bronze period it is seen that the wheel was used. The use of the Potter's wheel in ceramic production added physical, functional, artistic and aesthetic characteristics to the ceramics produced as well as made the transition to mass production and a large number of ceramic vessels were produced. The increasing number of pots as a result of mass production has been used as a means of exchange in increasing commercial mobility with the interaction of different groups of people living in the same period. The data obtained during the archaeological excavations were carried out by archaeologists in order to make it easier to understand and record what the development stages were like by dividing the past periods of human communities into sections. From The Chalcolithic Age (3350-3000 B.C.) Of The Iron Age (1200-712 B.C.) the time interval up to the beginning has been called The Bronze Age. Due to the very long period of time, this age is divided into three sub-sections as early, middle and late Bronze. In the first part of the study, brief information about the location, importance of Arslantepe Mound in Malatya and the stratification system of Arslantepe Bronze Age were given. In the light of this information, the social, economic, cultural and artistic relations between the layers are briefly mentioned. In the second part, the type, color, purpose of use, materials and techniques used in the construction of ceramics produced in the Middle Bronze periods of Malatya Arslantepe, which is the subject of the thesis, were briefly mentioned. In addition, geometric motifs and forms, which are surface ornamentation elements of ceramics produced in the Middle Bronze period, are examined in terms of technical, aesthetic and artistic aspects. Physical and chemical analyses of the raw materials that make up the ceramic structure have been discussed based on sources. In the third part of the study, in the light of theoretical and visual information within the scope of the research, the design and application stages of ceramic studies in the thesis were also included. The design, production, decoration, glazing and cooking methods and the processing processes of Arslantepe Mound are explained in detail in these studies inspired by the Middle Bronze Age ceramics. In the last section, Arslantepe Mound was inspired by the Middle Bronze Age ceramics, and the superficial and three-dimensional studies with the understanding of contemporary ceramics were discussed in detail with the cataloging system. These works were designed to reflect that period and a common language of artistic expression was created. . The technical and plastic art analyses of all the works produced within the content of the thesis were carried out with visuals. The findings were discussed in the conclusion section of the study and it was tried to give a new perspective to contemporary ceramic understanding. This study, which was turned into a source of inspiration by studying Arslantepe Mound in the Middle Bronze Age, is intended to provide a collective source for researchers and young artist candidates. Key Words: Arslantepe, Mound, Middle Bronze, Ceramics, Pottery