Derleme sözlüğü'ne göre görevli kelimeler

Abstract

Dil, insanlar arasında iletişimi sağlayan, bir milletin kültürünün temellerini oluşturan en önemli unsurdur. Dil, konuşma dili ve yazı dilinden oluşur. Resmî dil, bir ağza dayanırken konuşma dilinde birçok ağız mevcuttur. Yazı dilinde gramer önemli bir yer tutmaktadır. Türk dili ile ilgili yapılan gramer çalışmalarının içinde, görevli kelimelerle ilgili yapılan çalışmaların sayısı azdır. Sayının az olması Derleme Sözlüğü'ndeki görevli kelimelerin araştırılmasını sağlamıştır. Çalışmada, Derleme Sözlüğü'nde görevli kelimelerin tamamı tespit edilmiş, tespit edilen kelimelerin sözlükteki transkripti dikkate alınarak aynen aktarılmıştır. Çalışmanın teorik bölümünde, ağız tanımları verilmiş, Anadolu ağızları ile ilgili yapılan çalışmalar listelenmiş, bu çalışmalarda bulunan Anadolu ağızları sınıflandırmaları verilmiştir. Daha sonra görevli kelimeler hakkında teorik bilgilere kısaca değinilmiştir. Çalışmanın bulgular kısmında ise Derleme Sözlüğü'nde tespit edilen görevli kelimelerin ses unsurları tespit edilmiştir. Bu kelimelerde, yazı dilinde olmayıp konuşma dilinde yaşayan uzun ünlülerin olduğu kelimeler, ünlü değişimleri, ünlü düşmeleri, ünsüz değişimleri, görevli kelimelerdeki harf değişiklikleri, konuşma dilinde görevli kelime olarak kullanılan fakat yazı dilinde kullanılmayan görevli kelimeler, tespit edilmiş ve listelenmiştir. Ayrıca bu kelimelerin sayısal verileri de eklenmiştir. Anadolu ağızlarında kullanılan dört binden fazla görevli kelime çalışmanın sonuna sözlük olarak eklenmiştir. Aynı kelimenin birden çok anlamda kullanıldığı bölümlerde Romen rakamları ile numara verilmiştir. Oluşturulan sözlük, çalışmanın sonuna ek olarak dâhil edilmiştir. Çalışmanın sonunda yazı dilinde kullanılmayan fakat ağızlarda yaşayan pek çok bağlaç, edat, ünlem tespit edilmiştir. Yapılan bu çalışma, Türkçenin ne kadar zengin ve köklü bir dil olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir.

Language is the most important element that enables communication between people and forms the basis of a nation's culture. It is composed of language, speaking language and writing language. The official language is based on a dialect, while there are many dialects in the speech language. Grammar is an important place in the written language. In the grammar studies of Turkish language, the number of studies related to the words assigned is small. The lack of numbers allowed the study of the words in the Collation Dictionary. In this study, all of the words in the Collation Dictionary were identified and all of the words in the Collation Dictionary were transferred exactly by taking into consideration the transcripts. In the theoretical part of the study, dialect definitions were given and studies related to Anatolian dialects were listed and Anatolian dialects classified in these studies were given. Later, theoretical information about the words in charge was briefly mentioned. In the results section of the study, sound elements of the words identified in the Collation Dictionary were determined. In these words, the words that are not written in the language of the speech language, vowels changes, vocal falls, consonant changes, letter changes arising from the differences of the words in the speech language, the words that are not used as spoken words in the language of the speech language, are identified and listed. In addition, the numerical data of these words has been added. More than four thousand functional words used in Anatolian dialects were added as a dictionary to the end of the study. If the same word is used in more than one sense, it is numbered with Roman numerals. The generated dictionary is included in addition to the end of the study. At the end of the study, many conjunctions, prepositions, exclamation and exclamation were found that were not used in the written language but lived in the dialects. This study has once again revealed how rich and deep-rooted Turkish is.