Sağlık kurumlarındaki işgören davranışlarının meslek etiği açısından incelenmesi: Diyarbakır ili merkez kamu hastaneleri örneği

Abstract

Özellikle son yüzyıl içerisinde ekonomik, bilimsel, sosyal, teknolojik vb. alanda yaşanan gelişmeler etik alanında çok sayıda sorunu beraberinde getirmiştir. Etik değerlere sahip olmak "en ucuz risk yönetim stratejisi" olarak görüldüğü için etik kavramına atfedilen önem de eskiye nazaran daha fazla artmıştır. Bu sebeplerden son yıllarda yazında etik konusunda çok sayıda çalışma üretilmiş, mevzuat düzenlemelerinde hızlı ve kapsamlı iyileştirmeler ve güncellemeler yapılmış ve etik kurulların oluşturulmasına daha fazla önem verilmiştir. Etik kavramının önemi hiçbir sektör için yadsınmamakla birlikte sağlık sektörünün en önemli unsurlarından birisi olan hastaneler için daha özgün bir değer taşımaktadır. Sağlık sektörünün en önemli unsurlarından birisi olan ve çalışmanın da alanını oluşturan hastaneler Dünya Sağlık Örgütünce, "müşahede, teşhis, tedavi ve iyileştirme olmak üzere gruplandırabilecek sağlık hizmetleri veren, hastaların uzun veya kısa süreli tedavi gördükleri yataklı kuruluşlar" olarak tanımlamaktadır. Hastaneler diğer işletmeler gibi belli girdileri olan bu girdileri bir süreçten geçirip neticede çıktı ortaya koyan sistemlerdir. Herhangi bir sanayi ya da hizmet kuruluşundaki yanlış kararlar ve uygulamalar en fazla üretim kaybı ya da parasal zarar ile sonuçlanırken; hastane yönetimindeki yanlış kararlar, insan hayatının kalitesinde düşme, toplumun sağlık düzeyinde bozulma ile sonuçlanmaktadır. Diğer sektörlerden farklı olarak hastanelerin kötü yönetimin bedeli insan hayatı ile ödenmektedir. Bu nedenle etik konusunun hastaneler için taşıdığı önem diğer işletmeler ve kurumlar için taşıdığı önemden farklıdır. Kuramsal bilgi stokundaki bu gerçekten hareketle "Diyarbakır İli Merkez Kamu Hastanelerindeki İşgören Davranışlarının Meslek Etiği Açısından İncelenmesi ve İşgörenlerin Demografik Nitelikleri İle Meslek Etiği Algıları Arasında İstatistiksel Açıdan Anlamlı Bir Fark Bulunup-Bulunmadığının" test edilmesi amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır. Çalışmanın temel sorunsalı; "Diyarbakır ili merkez kamu hastanelerindeki işgören davranışlarının meslek etiği açısından incelenmesi ve işgörenlerin demografik nitelikleri ile meslek etiği algıları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunup bulunmadığı konusunun farklı açılardan ele alınmasıdır". Çalışmanın temel hipotezi de; "Araştırma kapsamındaki işgörenlerin demografik nitelikleri ile meslek etiği algısı arasında ilişki bulunmaktadır" yargısıdır. Çalışma yedi başlıktan oluşmaktadır. Giriş ile başlayan çalışmada sırasıyla araştırmanın sorunsalı, araştırmanın konusu ile ilgili bilgi durumu, araştırmanın metodolojisi, bulguları ve analizi ile sonuç ve genel değerlendirmeden oluşmaktadır. Araştırmanın konusu ile ilgili bilgi durumunda etik ve ahlak kavramları, etik davranışın toplumsal etmenleri, etik kod, standart, ilke ve kuralların etikle ilişkisi, etik disiplininin tarihsel gelişimi ve felsefi yaklaşımlar, temel etik yaklaşımlar ve etik teoriler, meslek etiği ile sağlık hizmetlerinde meslek etiği kavramı ve etik ilkeler irdelenmiştir. Araştırmada veri toplama amacıyla nicel yaklaşım çerçevesinde anket yöntemi kullanılmıştır. Anket formunun birinci kısmında katılımcıların demografik niteliklerine ilişkin 14 soru yer almaktadır. İkinci kısımda ise 5'li Likert Ölçeği'ne göre hazırlanmış 24 sorudan oluşan meslek etiği ile ilgili ölçek yer almaktadır. Anket, Diyarbakır merkezde bulunan Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Selahattin Eyyubi Devlet Hastanesi, Diyarbakır Çocuk Hastalıkları Hastanesi ile Diyarbakır Kadın Hastalıkları, Doğum ve Çocuk Hastalıkları hastanelerinden toplam 280 sağlık çalışanı tarafından doldurulmuştur. Anket çalışması yöntemiyle toplanan veriler çalışmanın amacına uygun istatistiksel tekniklerle (ANOVA, t-testi) teste tabi tutulmuştur. Hipotez testi sonucunda 22 alt hipotez kabul edilirken, 34 alt hipotez ise reddedilmiştir. Çalışma sonucunda araştırmaya katılan sağlık profesyonellerinin gerek etik ilkelere ilişkin genel ortalama, gerek faktör grupları bazındaki ortalama, gerekse madde başlıkları ile ilgili ortalama açısından ulaşılan bulgular, araştırma alanındaki hastanelerde etik ilkeler açısından çok da olumlu bir sonuç ortaya koyamamaktadır. Buna ilaveten, etik alt yapı unsurları açısından sıkıntılar olduğu, çalışanların sağlık meslek etiği ve ilkeleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları ve bu nedenle davranışlarına yansıtamadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Etik, Meslek Etiği ve İlkeleri, Tıp Etiği ve İlkeleri

Especially during the last century, advances in the fields of economics, science, and technology resulted in many problems regarding ethics. As possessing ethical values/principles are considered as "the most affordable risk management strategy", the importance deemed to the concept of ethics has relatively increased. Therefore, recently, there has been a considerable increase in research on ethics. Moreover, quick and broad improvements and updates in rules and regulations have been made concerning ethics. In addition to that ethics committees have been formed. The concept of ethics, although not unimportant for any sector, is especially important for hospitals, which is the most important element of the health sector. Hospitals, the most important elements of the health sector and the focus of the present study are defined by the World Health Organization as "institutions that deliver medical observation, diagnosis, treatment, and related health services in which patients receive short or long-term treatment". Like many other institutions, hospitals are organized as systems that have certain input and that produce output. While wrong decisions or applications in other industrial or service institutions may result in loss of production or loss of finances, wrong decisions in hospital management usually result in a decrease in the quality of human life and a decline in the general health levels of the society. Unlike other sectors, bad management of hospitals result in loss of lives. Therefore the importance that the concept of ethics carries is different for hospitals compared to other institutions. Informed by the relevant literature, this study was designed to investigate the behavior of personnel in a sample of central public hospitals in Diyarbakır from a professional ethics perspective and to test if there is a statistically significant difference between the demographic profile of the personnel and their perceptions of professional ethics. The main problematic of the study; "Investigation of Employee Behaviors in the Central Public Hospitals in Diyarbakır Province in terms of Professional Ethics and Demographic Attributes of Employees and Their Perceptions of Business Ethics". The main hypothesis of the study is, "There is a relationship between the demographic characteristics of the participant personnel and their perceptions of professional ethics." The thesis is composed of seven sections. The introduction is followed by the rationale for the study, the literature review, the methodology, findings, analysis, results and conclusion with general evaluation. In the literature review, the concept of ethics, the social effects of ethical behavior, the relationship of ethical codes, standards, principles and rules with ethics, the historical overview and philosophical approaches of the ethic discipline, main approaches to and theories of ethics, professional ethics, professional ethics in health services and ethical principles were presented. In the research, a survey method was used in the frame of quantitative approach for data collection. In the first part of the questionnaire, there are 14 questions about the demographic characteristics of the participants. In the second part, there is a scale related to professional ethics consisting of 24 questions prepared according to 5-point Likert Scale. The questionnaire was completed by a total of 280 health care workers from Diyarbakır Obstetrics, Gynecology and Children's Hospital, University Of Health Sciences, Diyarbakır Gazi Yaşargil Training and Research Hospital, Diyarbakır Selahattin Eyyubi State Hospital and Diyarbakır Children's Hospital. The data collected by the survey study method were tested by statistical techniques appropriate for the purpose of the study (ANOVA, t-test). As a result of hypothesis testing, 22 sub-hypotheses were accepted and 34 sub-hypotheses were rejected. At the end of the study, the mean values of both the health professionals in the research and the average in terms of both the factor groups and in terms of the item headings in terms of the ethical principles did not show a very positive result in terms of the ethical infrastructure elements. It is concluded that the employees do not have sufficient knowledge about health professional ethics and principles and therefore cannot reflect on their behaviors. Keywords: Ethics, Professional Ethics and Principles, Medical Ethics and Principles.