Diyarbakır ilindeki dengbêjlik geleneği ve dengbêjlerin müzikal pratikleri

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Türkiye'de genel olarak Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşayan Kürt etnisitesinin yaşatmış olduğu sözlü kültür geleneklerinden olan dengbêjlik geleneğinin müzikal iz düşümlerini ortaya koymaktır. "Dengbêj" tanımlanırken sadece ses sanatçıcı (vokalist) olarak değil, kültürü yaşatarak aktaran, Kürt etnisitesinin geçmişini geleceğe taşıyan kültür taşıyıcısı görevi üstlenen kişiler olarak tanımlanmalıdır. Geçmiş yıllarda araştırma bölgesinde okuma-yazma oranının düşük olması nedeniyle, insanlar acı, aşk, özlem, kahramanlık vb konuları işleyen hikâyelerini, yaşantılarını ve destanlarını sözlü olarak dile getirmiştir. Bu nedenle kültür taşıyıcısı görevini üstlenen dengbêjler, çirokbêjler ve destanbêjler Kürt sözlü kültüründe önemli bir yere sahiptir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden "betimsel araştırma" yöntemi içinde yer alan "tarama" modeli ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Diyarbakır ilindeki dengbêjlik geleneği incelenerek, bu geleneğin nasıl sürdürüldüğüne dair sonuçlar elde etmek ayrıca gelenek sürdürülürken icraların hangi müziksel yapılarda icra edildiğine dair sonuçlar elde etmek amaçlanmıştır. Diyarbakır dengbêj evinde okunan eserlerin video-ses kayıtları alınmış ve en çok icra edilen 32 eserlerin nota ve sözlerinin analizi yapılarak, Diyarbakır ilindeki dengbêjlik geleneği ve dengbêjlerin müzikal pratikleri incelenmiş, dengbêjlik geleneği, tarihi, dengbêjlerin icra etmiş oldukları kilam ve stran gibi türlerin makamsal analizleri, konu temaları ve icra teknikleri üzerine sonuçlar elde edilmiştir Bu konuda bölgede uzman ve araştırmacı kişilerle yapılan sözlü mülakatlarla çalışma desteklenmiş, Diyarbakır dengbêj evinde süregelen geleneksel müzik kültürüne dair kaynak niteliğinde olabileceği düşünülen bu çalışma hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Dengbêj evi, Dengbêjlik Geleneği, Müzik, Müzikal Pratik.

The subject of this study is to present musical footprint of Dengbêj tradition which is one of the oral traditions conducted by Kurdish ethnicity who lives generally in Turkey, especially in Eastern and Southeastern Anatolia. Whena Dengbêj is defined, he should be defined not only as a vocalist, but also as a culture bearer who conveys the culture of the past and carries the past of the Kurdish ethnicity to the future. Due to the low literacy rate in the research area in the past years, people have expressed orally their stories, experiences and epics that deal with pain, love, longing, heroism, etc. For this reason, dengbêjler (song readers), çirokbêjler (story tellers) and destanbêjler (epic teller), who are the carriers of culture, have an important place in Kurdish oral culture. The research was carried out with a "screening" model which is a part of the "descriptive research" method. In this study, while the tradition of dengbêj in the province of Diyarbakır was examined, it was also aimed to obtain results about how this tradition was maintained and to obtain results about which musical structures were performed while performing the tradition. Video-sound of the songs which were read in Diyarbakır dengbêj house were recorded and 32 works (songs) in terms of musical notes and lyrics, the musical practices of dengbêjs in Diyarbakir and their traditional structure were analysed. Moreover, some results were elicited from theoretical analysis, subject themes and execution techniques of the types including kilam (traditional songs) and stran (songs) performed by dengbêjs in the history. In this regard, the study was supported with oral interviews with experts and researchers in the region, and this study, which is thought to become a source of the traditional music culture in Diyarbakir dengbêj house, was prepared. Key Words: Diyarbakır, Dengbêj house, Dengbêj Tradition, Music, Musical Practice.