AAOIFI ve UFRS'ye göre teverruk uygulaması, muhasebeleştirilmesi ve raporlanması

Abstract

İslami finans sistemine dair ilk uygulamalar 1963'te başlamıştır. Bu sistemle ilgili olarak çıkarılan enstrümanların uygulanmasına dair çalışmalar ise 1980'den sonra dünya çapında oldukça artmıştır. Finansman işlemlerini faizsiz bir şekilde yürütmeyi talep edenlerin ihtiyaçları üzerine birçok faizsiz ürün geliştirilmiştir. Bu ürünlerin bir kısmı esasında İslam dininin ilk dönemlerinde de kısmi olarak da uygulanmaktaydı. Günümüzde bu ürünler geliştirilerek birçok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de uygulanma imkânı bulmuştur. Birçok İslam ülkesinde "İslami Bankacılık" adıyla hizmet veren bu kuruluşlar Türkiye'de ise 2005 yılından itibaren "Katılım Bankacılığı" adı altında işlemlerini yürütmektedir. Katılım bankalarının kullandığı yöntemlerden biri olan teverruk, uygulamada "nakit para bulma" anlamına gelmektedir. Katılım bankaları müşterilerine nakit ihtiyacı duyduklarında teverruk yöntemi ile nakit fon kullandırmaktadırlar. Benzer şekilde müşterilerin daha önce kullandıkları ve ödeyemez duruma gelen finansman borçlarını yapılandırma amaçlı olarak da teverruk kullandırmaktadırlar. Teverruk modeli Türkiye'de henüz çok yeni bir ürün olup 2019 yılı itibariyle Türkiye'de faaliyet gösteren beş katılım bankasından üç tanesi tarafından kullanılmaktadır. Çalışmamızda farklı katılım bankaları yetkilileriyle mülakat yapılmıştır. Bu minvalde Türkiye'de faaliyet gösteren ve teverruk işlemlerini yapan üç katılım bankasının muhasebe birim uzmanlarının görüşlerine yer verilmiştir. Gerçekleştirilen görüşmelerde esasen teverruk işlemlerinin AAOIFI muhasebe standartlarına ve UFRS standartlarına göre raporlamasının nasıl yapıldığına ve kayıtlardaki farklılığın neler olduğuna yönelik cevaplar aranmıştır. Çalışma, teverruk işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına dair kayıtlar ile sonuçlandırılmıştır.

The first applications of Islamic finance system started in 1963. Studies on the implementation of the instruments issued for this system increased considerably worldwide after 1980. Many interest-free products have been developed based on these needs of those who demand to carry out financing transactions in an interest-free manner. Some of these products were also partially applied in the early Islamic period. Today, these products have been developed and applied in Turkey as well as in many countries. This institutions serving under the name of Islamic Banking in many Islamic countries, carries out their operations under the name of participation banking in Turkey. One of the methods used by participation banks, tawarruq means "finding cash" in practice. Participation banks use tawarruq method when their customers need cash. Similarly, customers use tawarruq to configure the financing debts they have previously used and become unable to pay. The tawarruq model is a very new product in Turkey and is used by three of the five participating banks operating in Turkey. In our study, interviews were conducted with the accounting departments of different participation banks. The interview mainly sought answers about how tawarruq transactions were reported according to AAOIFI accounting standards and IFRS standards and what the difference in records was. During interview the study included the opinions of experts from the accounting departments of the three participation banks operating in Turkey and performing tawarruq transactions. The study concluded with records on accounting and reporting of tawarruq transactions.