Yahudi ve müslüman teolojisinde tanrı tasavvurlarının karşılaştırılması

Abstract

Tanrı tasavvuru, inanç sistemlerinin yapı taşları hüviyetindedirler. İlahi dinler kategorisinde değerlendirilen iki din olan Yahudilik ve İslam'ın da düşünüldüğünde kaynaklarının aynı olması sebebiyle Tanrı tasavvurlarının da aynı olması beklenmektedir. Ancak Yahudiliğin kutsal kitabında bulunan antropomorfik ifadeler, İslam'ın tenzihçi yönüyle karşılaştırıldığında arada büyük farklar olduğu görülmektedir. Bu bağlamda teşbihsel yönüyle de sıklıkla eleştirilen Yahudiliğin Tanrı tasavvurunun İslamî yönden analiz edilmesinin de kelam ilmi açsısından önemli olduğu kanaatindeyiz. Çalışamızda tarihsel çerçevede Yahudi teolojisinin gelişimini ve İslam'la olan münasebetini ele almaya gayret ettiğimiz giriş kısmının ardından, konuyu üç temel başlık altında inceledik. Bu bağlamda birinci bölümde ulûhiyet açısından Tanrı'nın varlığı, birliği, sıfatları, varlığının delilleri konularını tespit ederken; ikinci bölümde de Tanrı'nın âlem ile olan ilişkisini sunmaya çalıştık. Çalışmamızın son kısmını ise, Tanrı'nın insan ile olan ilişkisini insanın yaratılışından başlayarak ele alırken; her iki dinde ki ahiret hayatının nasıllığı hakkında bilgi vererek sonlandırdık. Temel olarak çalışmamız boyunca gördük ki; Orta Çağ Yahudi teolojisinin oluşumu açısından kilit bir dönem olmakla beraber; İslam kelamı da bu teolojinin oluşmasında ki ana faktörlerden biridir. Bununla beraber; itikadî yönden Yahudiliğin özellikle ahit, seçilmişlik ve mesih gibi konularda İslam'dan oldukça farklı bir yapıda olması çalışmamız açısından önem arz etmektedir. Biz de çalışmamızda bu farklılıklara dikkat çekmeye ve İslamî yönden itikadî açmazlara sebep olan meseleler açısından analizler yapmaya çalıştık. Anahtar Kelimeler: Tanrı, Âlem, İnsan, Ahit, Seçilmişlik, Mesih

The concept of God is the building blocks of belief systems. Considering the two religions in the category of divine religions, Judaism and Islam, the imagination of God is expected to be the same as the sources are the same. However, when the anthropomorphic expressions found in the holy book of Judaism are compared with the divergent aspect of Islam, it is seen that there are big differences between them. In this context, we believe that the Islamic analysis of the concept of God in Judaism, which is frequently criticized in terms of the Islamic aspect, is also important for theology. In our study, after the introductory part where we try to deal with the development of Jewish theology and its relationship with Islam in the historical context, we examined the subject under three main headings. In this context, in the first chapter, while determining the subjects of God's existence, unity, adjectives, evidence of existence; In the second part, we tried to present God's relationship with the world. The last part of our study, while dealing with God's relationship with man, starting with the creation of man; We ended by giving information about the life of the Hereafter in both religions. Basically during our study we saw that; Although the Middle Ages were a key period for the formation of Jewish theology; Islamic theology is one of the main factors in the formation of this theology. However; It is important for our study that Judaism has a very different structure from Islam in terms of covenant, election and Messiah. In our study, we tried to draw attention to these differences and make analyzes in terms of the issues that led to Islamic dilemmas. Key Words: God, World, Human, Testament, Electivity, Christ