Anne babalarda dijital ebeveynlik farkındalığının incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, dijital ebeveynlik farkındalığının boyutlarını belirlemek, anne babaların dijital ebeveynlik farkındalık düzeyine ilişkin ölçek geliştirmek ve dijital ebeveynlik farkındalık düzeyini cinsiyet, eğitim düzeyi, aile içi roller, yaş, akıllı telefon kullanım süresi ve çocukta algılanan internet bağımlılığı açısından incelemektir. Araştırmada karma desen olarak kabul edilen keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. İlk olarak nitel görüşmeler yapılarak içerik analizi gerçekleştirilmiştir ve dijital ebeveynlik farkındalığının boyutları belirlenmiştir. Buna bağlı olarak ölçek geliştirilmiştir. Daha sonra dijital ebeveynlik farkındalık düzeyi çeşitli değişkenlere göre incelenmiştir. Araştırma farklı dört çalışma grubu ile üç çalışma şeklinde gerçekleştirilmiştir. Çalışma 1'de veri toplama amacıyla ilk önce ilkokula giden çocuğa sahip on iki ebeveyn ile bireysel görüşmeler yapılmıştır. Çalışma 1 için nitel desen olan ön kodlama yöntemi uygun görülmüştür. Görüşmeler araştırmacı tarafından hazırlanan yarı-yapılandırılmış görüşme formu aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Ebeveynlerin onayı alınarak görüşmeler kayıt alına alınmıştır. Elde edilen bulgara göre; dijital ebeveynlik farkındalığının beş boyutlu olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışma 2'yi gerçekleştirmek amacıyla; bireysel görüşmeler ve alanyazın dikkate alınarak hazırlanmış olan madde havuzu üzerinden geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılan "Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeği" geliştirilmiştir. Ölçek geliştirme aşamasında ölçeğin yapı geçerliği için ilkokula giden çocuğa sahip 461 ebeveyn üzerinden açımlayıcı faktör analizi ile ilkokula giden çocuğa sahip 291 ebeveyn üzerinden doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin güvenirliğine ilişkin iç tutarlılık katsayıları, test yarılama analizi, madde analizleri ve son olarak ölçüt geçerliği bulguları elde edilmiştir. Çalışma 2'deki veriler çevrimiçi ortamda toplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre alanyazına; geçerli ve güvenilir, dört alt boyutlu ve 16 maddelik "Dijital Ebeveynlik Farkındalık Ölçeği" kazandırılmıştır. Son olarak Çalışma 3 kapsamında; tarama tipi model benimsenerek dijital ebeveynlik farkındalığının cinsiyet, eğitim düzeyi ve aile içi rollere göre farklılaşıp farklılaşmadığı; dijital ebeveynlik farkındalığı ile ilişkisel tarama modeli benimsenerek yaş, akıllı telefon kullanım süresi ve çocukta algılanan internet bağımlılığı arasında ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Çalışma 3'ü gerçekleştirmek amacıyla çevrimiçi ortamda ilkokula giden çocuğa sahip 409 ebeveyne ulaşılmıştır. Tarama tipi modeli gerçekleştirmek için t-test ve tek yönlü anova analizleri; ilişkisel tarama modelini gerçekleştirmek için de korelasyon analizi kullanılmıştır. Çalışma 3'ün bulgularına göre; dijital ebeveynlik farkındalığının bazı alt boyutlarına göre cinsiyet, eğitim düzeyi ve aile içi rollerin anlamlı düzeyde farklılaştığı; dijital ebeveynlik farkındalığı ile yaş, akıllı telefon kullanım süresi ve çocukta algılanan internet bağımlılığı arasında anlamlı düzeyde ilişkiler saptanmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda alanyazı dikkate alınarak tartışma yapılmış ve bulgular doğrultusunda ebeveynlere, okul psikolojik danışmanlarına/rehber öğretmenlere ve araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: dijital ebeveynlik, dijital ebeveynlik farkındalığı, dijital, ebeveyn, keşfedici sıralı desen.

The aim of this study is to determine the dimensions of digital parenting awareness, to develop a scale related to digital parenting awareness level of parents, and to investigate the level of digital parenting awareness in terms of gender, education level, family roles, age, smartphone usage time and perceived internet addiction in children. Exploratory sequential design, which is accepted as a mixed method, was used in the research. Initially, qualitative interviews and content analysis were conducted; and dimensions of digital parenting awareness were determined. Accordingly, a scale was developed. Then, digital parenting awareness level was examined according to various variables. The study was conducted as three different studies carried out with four different groups. In Study 1, individual interviews were conducted with twelve parents with children who attended primary school to collect data. For study 1, pre-coding method, which is a qualitative method, was found appropriate. Interviews were conducted through a semi-structured interview form prepared by the researcher. Parents' consent was obtained; so, interviews were recorded. According to the obtained results; it is concluded that digital parenting awareness has five dimensions. In order to carry out study 2, "Digital Parenting Awareness Scale, whose reliability and validity analyses were performed over the item pool prepared by taking individual interviews and literature into consideration, was developed. In the scale development stage, exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis were conducted on 461 and 291 parents with primary school children, respectively. Internal consistency coefficients, test-half analysis, item analysis and criterion validity findings were obtained in order to certify the reliability of the scale. The data in Study 2 were collected online. According to the results obtained, a valid and reliable four-dimensional and 16-item "Digital Parenting Awareness Scale" was achieved. Finally, within the scope of Study 3, whether digital parenting awareness differs according to gender, level of education and domestic roles by adopting a screening type model; and whether there was relationship between age, smartphone usage time and perceived internet addiction in children by adopting digital parenting awareness and relational screening model were investigated. In order to perform the Study 3, 409 parents with children attending primary school were reached online. To perform screening type model, T-test and one-way ANOVA analysis and to perform the relational screening model, correlation analyses were used. According to the findings of Study 3, it was determined that gender, education level and domestic roles differ significantly according to some sub-dimensions of digital parenting awareness; on the other hand, there is a significant relationship between digital parenting awareness and age, smartphone usage time and perceived internet addiction in children. In line with the findings obtained, a discussion was made by taking the literature and suggestions into account; and suggestions were made to parents, guidance teachers and researchers. Keywords: digital parenting, digital parenting awareness, digital, parent, exploratory sequential design.