Subliminal bir güç göstergesi: yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ders kitapları

Abstract

İçinde bulunduğumuz yüzyılda kullanılan iletişim araçlarından, eğitim materyallerine kadar her kaynakta alıcıya yönlendirilen örtük ya da açık mesajlar bulunmaktadır. Yazılı ya da sözlü metinlerin ana gövdesini oluşturan bu mesajlar eğitim sürecinde de çeşitli materyaller aracılığıyla kendine oldukça geniş yer bulmaktadır. Bu kapsamda özellikle son 10 yılda kayda değer bir ivme kazanan Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi süreci ile birlikte çeşitli ders materyalleri geliştirilmiştir. Ders kitapları bu materyallerin başat öğesidir. Yabancı dil eğitimi açısından uluslararası standardın başat öğesi olan CEFR sürecin kıstaslarını yönlendiren çerçeve metindir. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitapları da bu çerçeve metni esas alarak tasarlanmaktadır. CEFR bünyesinde yer alan Genel Yeterlikler sürecin sadece dil öğrenme becerilerinden ibaret olmadığını dil öğrenirken kültürel, sosyal, eğitimsel birçok yetinin de geliştirildiğini belirtmektedir. Dil öğrenme sürecinde geliştirilen bu becerilerin Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki gözetilme düzeyi CEFR'den faydalanılarak geliştirilen nitel form ile araştırılmış; ders kitaplarının öğrenen özerkliğini destekleyici nitelikten uzak olduğu, Bildirime Dayalı Bilgi Genel Yeterlik kategorisinin tüm ders kitaplarında baskın bir şekilde öne çıktığı tespit edilmiştir. Ders kitaplarının sadece mekanik gramer bilgisiyle donatılmış aktörler olmadığı gözetilerek çalışmanın ikinci kısmı şekillendirilmiştir. Çalışmanın bu boyutunda ders kitaplarında yer alan metinler sayısallaştırılmış, Wordsmith 7.0 yazılımı ile analiz edilmiş, her ünitede öne çıkan ilk 3 içerik kelimesinin eşdizimlilik analizi yapılmıştır. Bu aşamanın ardından Fairclough'nun (1992) eleştirel söylem analizi yöntemi ile ders kitaplarında yer alan ideoloji, fikir, dünya görüşleri ortaya çıkarılmış; Maarif Vakfı, Yunus Emre Enstitüsü, Türkoloji kürsülerinde bu ders kitaplarıyla Türkçe öğrenen yabancılara yönelik verilen yüzey yapı ve derin yapıdaki içerikler, alt metinler eleştirel söylem analiziyle açığa çıkarılarak yorumlanmıştır. Nye'ın (2005) "Yumuşak Güç" teorisi etrafında Türkçe öğrenen yabancıların davranış ve tutumlarının şekillendirilmeye çalışıldığı; Batı medeniyetiyle müsemma olan kapitalizm, tüketim kültürü, popüler kültür, modernite kavramlarının ders kitabı söyleminde örtük olarak yoğun şekilde eleştirildiği tespit edilmiştir

All those sources from communication tools to educational materials, that have been used in the current century; contain implicit or explicit messages directed to the recipients. Those messages, which constitute the main body of written or oral texts, find a wide coverage in the education process through various materials. Textbooks, whose internal and external structure is generally shaped by official authorities, are among the main sources of these messages. During the last decade, Teaching Turkish as a Foreign Language have been gained momentum and textbook diversity in this area has increased. CEFR, the dominant element of the international standard in terms of foreign language education, is the framework text governing the criteria of the process. The General Qualification categories in the CEFR focus on different skills areas of foreign language education. The consideration level of General Qualification categories in the textbooks, used for teaching Turkish as a foreign language, was researched with qualitative form developed by using CEFR; and it was determined that textbooks are far from supporting learner autonomy; and also Notification Based Knowledge Category and its subcategories dominate all textbooks. The second part of the research has been shaped in consideration of the textbooks are not the actors equipped only with mechanical grammar knowledge. Texts in the textbooks, were digitized at this dimension of the study and frequency and collocation analysis are made with Wordsmith 7.0 software. Following this stage, the contents at the surface structure and deep structure of the texts, in the textbooks that are used in the department of Turcology, Yunus Emre Institute and Maarif Foundation, are interpreted by revealing the sub texts via Fairclough's (1992) critical discourse analysis method. Around the discourse of textbooks and Nye's (2005) "Soft Power" theory, it has been determined that it is tried to shape the attitudes and behaviors of foreigners who learn Turkish; and capitalism, consumption culture, popular culture, modernity; which are true to Western Civilization, are criticized intensely in the discourse of textbooks.