Algılanan örgütsel kronizmin örgütsel muhalefet üzerine etkisinde örgüte güvenin aracı rolü: Adıyaman ilinde milli eğitim bakanlığına bağlı orta öğretim kurumlarında bir araştırma

Abstract

Bu araştırmada, algılanan örgütsel kronizmin örgütsel muhalefet üzerine etkisinde örgüte güvenin aracılık rolü oynayıp oynamadığının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Basit tesadüfî örnekleme yöntemi modeli kullanılarak yürütülen araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim öğretim yılında Adıyaman ili genelinde faaliyet gösteren ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenler oluşturmaktadır. Nicel araştırma yönteminin kullanıldığı araştırmada veri toplamak için anket tekniğinden faydalanılmıştır. Kullanılan anket formu, üç ölçek ile örneklemin demografik yapısını belirlemeye yönelik soru formu olmak üzere dört temel bölümden oluşmaktadır. Anketler, Şubat 2019 ile Haziran 2019 tarihleri arasında uygulanmış ve 350 kişilik bir örnekleme ulaşılmıştır. Katılımcıların algılanan örgütsel kronizme ilişkin algısını ölçmek amacıyla, iç grup yanlığı, karşılıklı çıkar ilişkili ve paternal kronizm boyutlarından oluşan ve Turhan tarafından geliştirilen örgütsel kronizm ölçeği kullanılmıştır. Örgütsel muhalefet olgusunun ölçümü için ise Kassing tarafından geliştirilmiş ve Dağlı tarafından Türkçeye uyarlanmış olan ve dikey, yatay ve dışsal muhalefet olmak üzere üç boyuttan oluşan örgütsel muhalefet ölçeği kullanılmıştır. Çalışanların örgüte güven düzeylerini ölçmek amacı ile Adams (2004) tarafından geliştirilen ve Kanten (2012) tarafından Türkçeye uyarlanmış olan örgütsel güven ölçeği kullanılmıştır. Her üç ölçeğin de geçerlilik ve güvenilirlik analizlerinden elde edilen sonuçlar kabul edilebilir sınırlar içerisindedir. Araştırmanın birinci bölümünde örgütsel kronizm kavramları üzerinde durulmuş, ikinci bölümde örgütsel güven kavramı ele alınmış, üçüncü bölümde örgütsel muhalefet kavramı izah edilmiş ve dördüncü bölümde ise Adıyaman il genelinde faaliyet gösteren ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlere yönelik gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına yer verilmiştir. Alt boyutlar arasında oluşturulan yapısal eşitlik modeli sonuçlarına göre; iç grup yanlığı kronizmin, örgüte güvensizlik üzerine pozitif yönde anlamlı; örgüte güvensizliğin yatay ve dikey muhalefet üzerinde negatif yönde anlamlı bir etkisinin olduğu ve ayrıca iç grup yanlığı kronizmin, dikey muhalefet üzerine etkisinde örgüte güvensizliğin negatif yönde aracı rölü etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar ile ilgili son olarak öğretmenlerin ilgili ifadelerden aldıkları puanlar doğrultusunda, araştırmanın yapıldığı okullarda örgütsel kronizmi düşük düzeyde algıladkları, yüksek düzeyde örgütsel muhalefet davranışları sergiledikleri, örgütlerine karşı hissettikleri güvensizlik düzeyinin ise orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin algıladıkları kronizm düzeylerine bakıldığında sırasıyla en yüksek düzeyde iç grup yanlığı, sonrasında paternal kronizmi ve en düşük düzeyde de karşılıklı çıkar ilişkili kronizmi algıladıkları; sergiledikleri muhalefet davranışlarına bakıldığında ise en çok dikey muhalefet davranışlarını, sonrasında yatay muhalefet davranışlarını ve en az da yer değiştirmiş muhalefet davranışlarını sergiledikler ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: Örgütel Kronizm, Örgütsel Muhalefet, Örgütsel Güven, Örgüte Güvensizlik

In this study, it is aimed to determine whether or not organization trust plays an intermediary role in the effect of perceived organizational chronism on organizational dissent. To carry out the universe of this research on teachers working in official secondary education institutions operating in Adıyaman in the 2019-2020 academic year, the simple random sampling method model was used. Quantitative research method was used to analyze the research. Questionnaire technique was used to collect data for the research. The questionnaire used consists of four main sections: three scales and a questionnaire to determine the demographic structure of the sample. The surveys were conducted between February 2019 and June 2019, and a sample of 350 people was reached. In order to measure the perception of the participants regarding perceived organizational chronism, the organizational chronism scale developed by Turhan, which consists of internal group bias, mutual interest and paternal chronism dimensions, was used. For the measurement of the organizational dissent phenomenon, the organizational dissent scale, which was developed by Kassing and adapted to Turkish by Dağlı, consists of vertical, horizontal and external opposition was used. The organizational trust scale, which was developed by Adams (2004) and adapted to Turkish by Kanten (2012), was used to measure the level of the organizational trust. The results obtained from the validity and reliability analysis of all three scales are within acceptable limits. In the first part of the research, the concepts of organizational chronism were emphasized, in the second part, the concept of organizational trust was discussed, in the third part, the concept of organizational dissent was explained, and in the fourth part, the results of the research conducted for teachers working in secondary education institutions operating in the province of Adıyaman were included. According to the results of the structural equation model created between the sub-dimensions; internal group bias chronism has a positive effect on organization distrust, organization distrust has a negative effect on horizontal and vertical dissent and it was determined that organization distrust has a negative mediating role in the effect of internal group bias chronism on vertical dissent. Finally, it was concluded that teachers perceive the organizational chronism at a low level, exhibit a high level of organizational dissent behaviors, and the level of distrust they feel towards their organizations at a moderate level. When the levels of chronism perceived by the teachers are examined, they perceive the highest level of internal group bias, then paternal chronism and the lowest level of mutual interest-related chronism; When the dissent behaviors they display were analyzed, it was revealed that they exhibited the most vertical dissent behaviors, then horizontal dissent behaviors and at least displaced dissent behaviors. Key Words: Organizational Chronism, Organizational Dissent, Organizational Trust, Organizational Distrus