Kelâmî açıdan Bâtınîlik (İsmâilîlik örneği)

Abstract

İslam dünyasında oldukça etkili olan düşüncelerden biri bâtınîlik kavramıdır. Bu çalışmada Bâtınîlik kelâmi açıdan ele alınıp İsmâililik mezhebi üzerinden detaylı bir şekilde incelenerek açıklanmıştır. Bâtınîlik, her zahirin bir bâtını ve her nasın bir te'vili bulunduğunu bunu da sadece Tanrı tarafından belirlenmiş veya O'nunla ilişki kurmuş masum bir imamın bilebileceği görüşünü savunan bir fırkadır. Bu inancın bir yansıması olarak itikadî alandaki diğer konularda da bu fikri destekleyecek yaklaşımlar sergilenmiş ve metotlar geliştirilmiştir. Bu metotları kullanarak bâtıniliği yayan kişilere de dâî ismini vermişlerdir. İsmâilîler fikirlerini ispatlamak için her türlü argümanı kullanmış ve kendi fikirlerine engel teşkil eden Kur'ân'ın ayetlerini bâtınî yoruma başvurarak fikirleriyle uyumlu hale getirmeye çalışmışlardır. Ortaya attıkları İmâmet doktrinini ispatlamak için kâinattaki nizamdan örnekler vermiş ve vesâyet olgusunu icat etmişlerdir. Ayrıca nübüvvet ve ahiret konularına Sünnî düşünceden farklı bakış açıları geliştirmişlerdir. Bâtınîlik zihniyeti, bazen eski kültür ve dinler bazen de Şiilik aracılığıyla Sünnî dünya ile epey mücadele içerisine girmiştir. Bâtınîler, sadece kendi tarihlerini değil Ortaçağa damgasını vuran büyük devletlerin tarihlerinin akışını da etkilemişlerdir. Kuzey Afrika, Mısır, Suriye ve Hicaz'da fiilen hakim oldukları gibi, Abbasi egemenliği altında da birçok taraftar bulmuşlardır. Günümüzde de bir grup bâtınî Aga Han liderliği altında Hindistan'da yaşamaktadırlar. Bâtınîler değişik gruplar, tarikatlar ve mezhepler altında birçok bölgede dağınık halde, birazda asimile olmuş bir şekilde varlıklarını devam ettirmektedirler. Anahtar Kelimeler: Bâtınîlik, İsmâililik, Te'vil, Dâi.

One of the most influential thoughts in the Islamic world is the concept of internality. In this study, the innerity is discussed from a theoretical point of view, and it is explained by examining in detail through the İsmâililik sect. Innerness is a fate that advocates the view that every insight has an intrinsic and whatever has an interpretation, and that only an innocent imam who is determined by God or who is associated with her may know. As a reflection of this belief, approaches to support this idea have been exhibited and methods have been developed on other issues in the historical field. They named the people who spread innerity by using these methods as "daî". The Ismaili people used all kinds of arguments to prove their ideas and tried to harmonize the verses of the Qur'an, which constitutes an obstacle to their own ideas, by resorting to the original interpretation. They gave examples of the order in the universe and invented the phenomenon of guardianship in order to prove the doctrine of imamate that they brought. They also developed different perspectives on prophethood and hereafter than Sunni thought. The mentality of innerity has been in a great deal of struggle with the Sunni world, sometimes through ancient cultures and religions and sometimes Shiite. Internals have influenced not only their history, but also the flow of the history of the great states that marked the Middle Ages. They found many supporters under Abbasid rule, as they actually dominated North Africa, Egypt, Syria and Hejaz. Today, a group of people live in India under the leadership of internal Aga Khan. Internals continue their existence, scattered in various regions, under some assimilation, under different groups, sects. Key Words: Bâtınîlik, İsmâilîlik, Dâî, İnsight.