Öğretmenlerin mesleki profesyonellik algılarının mesleki statü, iş memnuniyeti ve öz yeterlik algıları üzerine etkisi

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile mesleki statü, iş memnuniyeti ve öz yeterlik algıları arasındaki ilişkileri incelemektir. Ayrıca bu algılarının çeşitli demografik değişkenlere göre fark gösterip göstermediği belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma, nicel araştırma yöntemi benimsenerek betimsel, ilişkisel ve nedensel karşılaştırma modellerinde tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcı sayısını 2018-2019 eğitim-öğretim yılında Elazığ il merkezindeki ortaokullarda görev yapmakta olan 741 branş öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada verileri toplamak amacıyla kişisel bilgi formunun yanısıra Öğretmenlerin Mesleki Profesyonellik Algı Ölçeği, Öğretmenlik Mesleği Statüsü Algı Ölçeği, İş memnuniyeti ölçeği ve Öğretmen Öz yeterlik Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde yüzde, frekans, ortalama, bağımsız örneklemler t testi, tek yönlü Anova testi ve Path analizinden yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin mesleki profesyonellik, iş memuniyeti ve öz yeterlik algı düzeyleri yüksektir. Öğretmenlerin mesleki statü algılarının ise orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları, mesleği tercih etme nedenine göre farklılaşmasına rağmen cinsiyete, mesleki kıdeme, mezuniyet durumlarına ve branşlarına göre farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin mesleki statü ve iş memnuniyeti algıları, mesleki kıdem ve mesleği tercih etme nedenine göre farklılaşmakta fakat cinsiyete, mezuniyet durumlarına ve branşlarına göre farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin öz yeterlik algıları ise mesleği tercih etme nedenine göre farklılaşmaktadır. Araştırmada öğretmenlerin mesleki profesyonellik algılarının, mesleki statü, iş memnuniyeti ve öz yeterlik algılarıyla ilişkili olduğu düşünülmüştür. Bu doğrultuda öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile mesleki statü algıları arasındaki doğrudan ilişkinin anlamlı olduğunu görülmüştür. Bu ilişkinin etki büyüklüğünün küçük olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile iş memnuniyeti algıları arasındaki doğrudan ilişkinin anlamlı ve orta düzeyde olduğu gözlenmiştir. Öğretmenlerin mesleki profesyonellik algıları ile öz yeterlik algıları arasındaki doğrudan ilişkinin de anlamlı ve büyük etkide olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin mesleki profesyonellikleri ile iş memnuniyeti arasındaki ilişkide öğretmenlerin mesleki statü algıları, kısmi aracılık etkisi göstermektedir. Sonuç olarak araştırma bulgularına göre öğretmenlerin mesleki profesyonelliklerinin; mesleki statü, iş memnuniyeti ve öz yeterlik algılarının önemli bir belirleyicisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bulgularda, algılanan mesleki statüyü arttırma yoluyla öğretmenlerin iş memnuniyetlerinin dolaylı olarak artacağı bulunmuştur. Böylece çalışma ile öğretmen profesyonelliğinin meslek üzerindeki önemli etkileri ortaya çıkarılmıştır. Bu önem göz önünde bulundurularak öğretmenlerin mesleki profesyonelliklerine ilişkin farkındalığın arttırılması ve öğretmenler için mesleki profesyonellik standartları oluşturulması önerilerinde bulunulabilir. Ayrıca çalışmada mesleki kıdemi fazla olan öğretmenlerin mesleki statü ve iş memnuniyeti algılarının mesleğe yeni başlayanlara göre daha düşük bulunması nedeniyle, deneyimli öğretmenler için mesleki profesyonelliğe yönelik destek programları geliştirilebilir. Anahtar kelimeler: Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği, Mesleki statü, İş memnuniyeti, Öz yeterlik, Öğretmen, Algı

The main aim of this study was to examine the relationships among teacher professionalism and professional status, job satisfaction and self-efficacy. In addition, it was determined whether these perceptions differ according to various demographic variables. The study was designed in descriptive, correlational and causal comparative models by using quantitative research method. The participants of the study consisted of 741 teachers employed at secondary schools in the city center of Elazığ during 2018-2019 academic year. In the study, personal information form, Teacher Professionalism Scale, Teaching Profession Status Scale, Job Satisfaction Scale and Teacher Self-Efficacy Scale were used to collect the data. Descriptive statistics, bivariate correlations were calculated, and independent samples t test, one-way Anova test and Path analysis were used to analyses of the data. The descriptive statistics showed that professionalism, job satisfaction and self-efficacy perception levels of teachers were at a high level. Teachers' perceptions of professional status were found to be at a medium level. Teacher professionalism differed according to the reason to prefer the occupation variable. However, it did not differ according to gender, professional seniority, graduation and subject variables. It was also found that teachers' perceptions of professional status and job satisfaction differed according to seniority and the reason to prefer occupation variables; however, their perceptions did not differ according to gender, graduation and subject variables. Teachers' self-efficacy perceptions differed according to the reason to prefer the occupation variable. In the study, it was thought that teachers' perceptions of professionalism are related to their professional status, job satisfaction and self-efficacy perceptions. Accordingly, the direct relationship between teachers' perceptions of professionalism and their professional status perceptions was found to be significant. The effect size of this relationship was found to be small. It was found that the direct relationship between teachers' perceptions of professionalism and their job satisfaction perceptions was significant and at a medium level. It was also revealed that the direct relationship between teachers' perceptions of professionalism and their self-efficacy perceptions was significant and the effect size of this relationship was large. It was determined that in the relationship between teachers' occupational professionalism and job satisfaction, teachers' perceptions of professional status showed a partial mediation effect. According to the research findings, it was determined that professionalism perceptions of teachers were important predictors of their professional status, job satisfaction and self-efficacy perceptions. It was concluded that teachers' job satisfaction will increase indirectly by increasing the perceived professional status. As a result, the important effects of teacher professionalism on the occupation were revealed in this study. Taking this into consideration, it can be suggested to raise awareness of teachers' occupational professionalism and to establish occupational professional standards for teachers. Because professional status and job satisfaction perceptions of teachers with more seniority were found to be lower than the teachers with lower professional seniority, it can be suggested to develop training courses for experienced teachers on occupational professionalism. Key words: Teacher professionalism, Status of profession, Job satisfaction, Self efficacy, Teacher, Perception