Geleneksel ve siber zorbalığa maruz kalmanın sınıf iklimi ve okula yabancılaşmayla ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Lise öğrencilerinin geleneksel ve siber zorbalığa maruz kalmasının, öğrencilerin sınıf iklimi algısı ve okula yabancılaşmasıyla arasındaki ilişkiyi tespit etmeyi amaçlayan bu araştırmada, karma araştırma yöntemlerinden nicel yaklaşımın baskın olduğu yakınsayan paralel-zenginleştirilmiş desen kullanılmıştır. İlişkisel tarama modeliyle desenlenen nicel boyutta, lise öğrencilerinin geleneksel ve siber zorbalığa maruz kalma sıklığını, sınıf iklimi algılarını ve okula yabancılaşma düzeylerini belirlemek için tarama araştırması yapılmıştır. Araştırma da öğrencilerin geleneksel ve siber zorbalığa maruz kalma sıklıkları, sınıf iklimi algıları ve okula yabancılaşma düzeylerinin bağımsız değişkenlerden cinsiyete ve sosyal medya kullanım sıklığına göre farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmek için T-Testi, Varyans Analizi (ANOVA), Mann Whitney U-Testi, Kruskall Wallis H-Testi kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson ve Spearman Sıra Farkları Korelasyon katsayıları, nedenselliği ve yapısal özellikleri belirlemek için yapısal eşitlik modellerinden yol analizi modeli kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda, nicel boyutun verilerinin toplanması sırasında zorbalığa maruz kaldığını ifade eden öğrencilerden gönüllü olanlarla görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde zorbalığa maruz kalan öğrencilerin ne türde zorbalığa maruz kaldıkları, yaşanan mağduriyetin öğrenciler üzerinde oluşturduğu etkiler, öğrencilerin sınıf iklimine ilişkin görüşleri ve öğrencileri okula yabancılaştıran etkenler belirlenmeye çalışılmıştır. Nitel boyutta elde edilen verilerin betimsel ve içerik analizleri yapılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunun evrenini 2018-2019 eğitim öğretim yılında Malatya'nın Battalgazi ve Yeşilyurt ilçelerindeki lise öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi oranlı küme örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Araştırmanın örneklemini farklı lise türlerinden toplam 1367 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın nicel verileri, "Kişisel Bilgi Formu", "Ergen Akran İlişkileri Belirleme Ölçeği Mağdur Formu", "Siber Zorbalık Mağdur Ölçeği", "Öğrenciler Tarafından Algılanan Sınıf İklimi Ölçeği" ve "Okula Yabancılaşma Ölçeği" aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmanın nitel boyutunun çalışma gurubunu, farklı lise türlerinde öğrenim görmekte olan 31 öğrenci oluşturmaktadır. Nitel boyutunun katılımcıları amaçlı örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Araştırmanın nitel verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda öğrencilerin geleneksel mağduriyet düzeylerinin okullar açıldığından bu yana "asla ile ayda bir iki kere" şeklinde ve düşük düzeyde, siber mağduriyet düzeyleri ise bir hafta içerisinde "hiç ile bir kez" şeklinde ve düşük düzeydedir. Araştırmada öğrencilerin geleneksel ve siber mağduriyet düzeylerinin cinsiyete göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir. Sosyal medya kullanım sıklığına açısından öğrencilerin siber mağduriyet düzeyin farklılaştığı ancak geleneksel mağduriyet düzeyinin anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda geleneksel veya siber zorbalığa maruz kaldıklarını ifade eden öğrencilerin geleneksel mağduriyet türlerinden sözel mağduriyet açısından en çok; dalga geçme, alay etme, lakap-isim takılması, duygusal mağduriyet açısından en çok; iftira - söylenti çıkarma, çekememezlik ve dedikodu, aşağılama, psikolojik baskı yapma, fiziksel mağduriyet açısından en çok; dövmekle tehdit etme ve dövme (tekme, tokat, yumruk atma) şeklinde mağduriyetler yaşamışlardır. Siber mağduriyet açısından öğrenciler sırasıyla en çok; tehdit etme, küfür ve hakaret etme, sahte hesaplardan arkadaşlık isteği gönderme ve rahatsız etme şeklinde mağduriyetler yaşamışlardır. Öğrencilerin sınıf iklimine ilişkin algıları"katılıyorum" şeklinde ortalamanın üzerinde ve olumludur. Öğrencilerin sınıf iklimi algıları cinsiyet ve sosyal medya kullanım sıklığı açısından anlamlı bir şekilde farklılık göstermemektedir. Öğrencilerin okula yabancılaşmaları"çok az katılıyorum" şeklinde ve düşük düzeydedir. Öğrencilerin okula yabancılaşmaları cinsiyete ve sosyal medya kullanım sıklığına bağlı olarak anlamlı şekilde farklılaşmaktadır. Yapılan analizler sonucunda geleneksel mağduriyet ile siber mağduriyet arasında orta düzeyde pozitif, geleneksel mağduriyet ile sınıf iklimi arasında düşük düzeyde negatif, geleneksel mağduriyet ile okula yabancılaşma arasında orta düzeyde pozitif, siber mağduriyet ile sınıf iklimi arasında düşük düzeyde negatif, siber mağduriyet ile okula yabancılaşma arasında düşük düzeyde pozitif ve sınıf iklimi ile okula yabancılaşma arasında orta düzeyde negatif yönde anlamlı ilişki olduğu görülmüştür. Araştırmada geleneksel ve siber zorbalığa maruz kalma sıklığı, sınıf iklimi algısı ve okula yabancılaşma düzeyleri arasındaki nedenselliği ve yapısal özellikleri belirlemek için yapılan analizlere göre, geleneksel mağduriyetin öğrencilerin sınıf iklimi algısını olumsuz etkilediği ve öğrencilerin okula yabancılaşmalarına neden olduğu, siber mağduriyetin sınıf iklimi ve okula yabancılaşma üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı görülmüştür. Bu yönüyle araştırma kapsamında geliştirilen beş hipotezden üçü kabul ikisi ret edilmiştir. Sınıf ikliminin geleneksel mağduriyet ile okula yabancılaşma arasında kısmi aracılık rolünün olduğu saptanmıştır. Araştırmanın nitel bulgularında geleneksel veya siber zorbalığa maruz kalan öğrencilerin sınıf iklimine ilişkin görüşlerinin, sınıf ikliminin temalarına göre farklılaştığı görülmüştür. Öğrencilerin sınıf iklimine ilişkin algıları bir temada olumlu iken bir başka temada olumsuz olabilmektedir. Geleneksel veya siber zorbalığa maruz kalan öğrencilerin güçsüzlük, kuralsızlık ve sosyal uzaklık temalarında okula yabancılaştıkları görülmüştür. Öğrencilerin sınıf iklimine ilişkin olumsuz görüşleri ile öğrencileri okula yabancılaştıran etkenlerin benzerlik gösterdiği görülmüştür.

The aim of this study is to determine the relationship between high school students' being exposed to traditional and cyberbullying with their perception of classroom climate and school alienation. The study adopted a convergent parallel-triangulation design, one of the mixed type research methods in which quantitative approach is dominant. In the quantitative part which is designed through relational survey, survey research was conducted to determine the frequency of high school students' exposure to traditional and cyberbullying, their perception of classroom climate and level of school alienation. In the study, T-test, analysis of variance (ANOVA), Mann Whitney U-Test, Kruskall Wallis H-Test were used to determine whether the frequencies of students' exposure to traditional and cyberbullying, their perception of classroom climate and level of school alienation differ in terms of gender, frequency of social media usage which are independent variables. To determine the relationship between the variables, Pearson and Spearman Rank Correlation Coefficient and to explain the casuality and structural features Path Analysis model, which is one of the Structural Equation Models was used. In the qualitative part of the study, volunteer students who expressed that they were exposed to bullying were interviewed during the data collection for the quantitative part. In these interviews, it was aimed to identify what kind of bullying they were exposed to, the effects of the experienced victimization on the students, the views of the students regarding classroom climate and the factors which alienate students from the school. For the data obtained from the qualitative part, descriptive and content analysis methods were applied. The population of the quantitative part of the study includes high school students in Yeşilyurt and Battalgazi, central towns of Malatya, in the 2018-2019 Academic Year. The sample of the study was determined with proportional group sampling. The sample of the study consists of 1367 students from different types of high schools. The quantitative data of the study were collected through "Personal Information Form, "Adolescent Peer Relations Scale Victim Form", "Cyberbullying Victimization Scale", "Classroom Climate Perceived by Students Scale" ve "School Alienation Scale". The study group for the qualitative aspect of the study consists of 31 students from different types of high schools. The purposeful sampling method has been used to determine the participants for the qualitative part. The qualitative data of the study were collected by using the Semi-Structured Interview Form. As a result of the analysis, the traditional victimization level of the students since the beginning of the school year was "never-once a month" and at low level while their level of cyber victimization within a week were "never-once" and at low level. In the study it was found out that the levels of students' traditional and cyber victimization differ significantly. In terms of the frequency of social media usage, the levels of students' cyber victimization differ whereas there is no significant difference in terms of the level of their traditional victimization. In the qualitative part of the study, students who expressed that they were exposed to cyber and traditional bullying experienced the following victimizations mostly: in terms of verbal victimization which is considered as one of the traditional types; japing, mocking, nicknaming, in terms of emotional victimization; slander, rumor, envy and gossip, humiliation, repression, in terms of physical victimization; beating and threatening. In terms of cyber victimization students experienced the following situations respectively; threatening, swearing and insulting, friendship requests from fake accounts and disturbing. The students' perceptions regarding classroom climate are above average as "I agree" and positive. Their classroom climate perceptions do not differ significantly in terms of gender and social media usage. Students' school alienation is "slightly agree" and at a low level. Students' school alienation differs significantly in terms of gender and frequency of social media usage. As a result of the analysis, a moderate positive significant relation between traditional and cyber victimization, a low-level negative relation between traditional victimization and classroom climate, a moderate level positive relation between traditional victimization and school alienation, a low-level negative relation between cyber victimization and classroom climate, a low-level positive relation between cyber victimization and school alienation and a moderate positive relation between classroom climate and school alienation were found. In accordance with the analysis, to determine the casuality and structural features among the frequency of exposure to traditional and cyberbullying, perception of classroom climate and the level of school alienation, it was concluded that traditional victimization effects the students' perception of classroom climate negatively and causes school alienation, and cyber victimization has no significant effects on classroom climate and school alienation. From this aspect, three out of five hypotheses developed within the study were accepted and the other two were rejected. It was found out that the classroom climate has a partial mediation role between traditional victimization and school alienation. To the qualitative findings of the study, it was found out that the views of students who were exposed to traditional and cyberbullying about classroom climate differ in classroom climate themes. The perceptions of students regarding classroom climate are positive for a theme while it can be negative for another. Students who were exposed to traditional and cyber bullying were seen to alienate to school in weakness, normlessness and social distance theme. It was understood that students' views regarding classroom climate resemble to the factors that alienate students.