Türk eğitim sisteminde denetim alt sisteminin analizi ve bir model önerisi

Abstract

Türkiye Eğitim Sisteminde kronikleşmiş bir takım problemler bulunmakla birlikte bunların başında yer alan sorun alanlarından birisi de denetim alt sisteminin mevcut konumu ve olması arzulanan şeklidir. Bir başka ifadeyle gerek Milli Eğitim Şuralarında gerekse diğer akademik ve politik platformlarda sıklıkla ele alınan denetim uygulamalarının henüz arzu edilen bir şekle bürünmediği ifade edilebilir. Bu araştırmanın genel amacı, Türkiye Eğitim Sisteminde denetim alt sisteminin genel anlamda bir analizini yapmak ve mevcut durumdan hareketle geleceğe yönelik bir model önerisi geliştirmektir. Buna göre araştırma kapsamında sırasıyla Türkiye Eğitim Sisteminde denetim alt sisteminin en başından itibaren tarihsel gelişim süreci betimlenmiş ve böylece konuyla ilgili ülkemizin bilgi birikimi ve deneyimleri ortaya konulmuştur. Ardından şu an itibariyle denetim alt sisteminin işleyişine ilişkin gerçekler açığa çıkarılarak konuya ilişkin öğretmen, yönetici, maarif müfettişi ve öğretim üyelerinin görüşleri alınarak mevcut uygulamanın olumlu ve olumsuz yanları tespit edilmiştir. Son olarak özellikle PISA, TIMMS ve PIRLS gibi uluslararası göstergeler itibariyle başarılı oldukları varsayılan ülkelerin hali hazırda uyguladıkları denetim modelleri ve ikinci alt problemde elde edilen bulgular ışığında denetim modelleri envanteri hazırlanmış; yine konunun taraflarına başvurulacak ve bu sayede yeni bir denetim modeli geliştirilmiştir. Bu araştırmada Türk Eğitim Sisteminde denetim alt sisteminin tarihsel gelişiminin ortaya konulması, mevcut durumun betimlenmesi ve yeni bir model önerisi geliştirebilmek adına karma araştırma modeli benimsenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu ülkemizin farklı illerinde görev yapan öğretmen, eğitim yöneticisi ve maarif müfettişleri ile yine üniversitelerde Eğitim Yönetimi Anabilim Dalında görev yapmakta olan öğretim üyeleri oluşturmaktadır. Araştırma verileri, literatür tarama, yarı-yapılandırılmış bir görüşme formu ve model öneri envanteri aracılığıyla toplanmıştır. Böylece ülkemiz eğitim sisteminde denetim alt sisteminin bütünsel bir yaklaşımla betimlenmesi, mevcut durumun analiz edilmesi ve geleceğe yönelik tarafların üzerinde uzlaşabileceği bir denetim modeli geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular ışığında; Türk eğitim sisteminde çağın gereksinimleri ve eğitim sistemimizde yaşanan gelişmeler ışığında Osmanlı döneminden itibaren bir takım yenilik arayışları olduğu ifade edilebilir. Ayrıca özellikle uluslararası değerlendirmelerde ön sıralarda yer alan ülkelerde okul içi denetimlerde tümüyle eğitsel konular üzerine odaklanılırken, okulun bütçesi, gerekli araçlar, bina vb. ihtiyaçlarla yerel yönetimlerin ilgilendiği görülmektedir. Öte taraftan 2023 Vizyon Belgesi gibi eğitim politikalarımıza yön veren stratejik hamlelerde okul gelişimine yönelik etkili denetim anlayışı, çoklu veri kaynağı kullanımı ve müfettişlerin uygun rollere göre ayrıştırılması gibi yenilik arayışlarının olduğu görülmektedir. Araştırmanın çalışma grubunu oluşturan akademisyen, müfettiş, okul müdürü ve öğretmenlerle yapılan görüşmelerin çözümlenmesi sonucunda katılımcıların denetime ilişkin olumsuz bir algıya sahip oldukları; ancak ideal bir denetim sisteminde uygun yeterliklere sahip müfettişlerin var olması gerektiği görüşü açığa çıkmıştır. Araştırma sonucunda ise elde edilen bulgular ışığında bir denetim modeli öneri envanteri geliştirilmiş ve geniş katılımlı bir kitlenin görüşleri doğrultusunda ana başlıklar halinde yeni bir denetim modeli önerisi geliştirilmiştir.

There are some problems within Turkish education system and one of these top-leading problem areas is the current and desired status of inspection sub-system. In other words, it can be stated that Turkish education inspection system has been reached its final and desired position mainly being planned during various official platforms such as "National Education Summits" and discussed in both academic and political bases. The main motivation for this study is to analyze inspection sub-system within its current status and develop a model proposal for future. So, firstly historical development of our inspection has been defined to reveal our country's experience on related topic. Then, by means of taking teachers', school managers', inspectors' and scholars' views on current inspection pratices, both positive and negative sides of inspection sub-system have been revealed. Finally, by considering on-going inspection practices of succesful countries prior to international benchmarks such as PISA, TIMMS and PIRLS an inventory has been prepared to develop a new model and so that with regard to these findings from inventory and rest of the study a model has been developped. Mix-method study model has been used to reveal historical developmet, define current inspectional practices and develop a new model. Study group for this study consists of teachers, school managers, inspectors and scholars from different cities of our country. The data have been collected via literature review, semi-structured interviewing form and model developping inquiry. So that, deciphering inspection sub-system of Turkish education system in an holistic approach, analyzing current practices and developping a new model on which stakeholders can easily agree have been aimed. Prior to the findings of this study; it can be stated that there has always been a search for reforms on inspection system since the early attempts Ottoman period. Moreover, in top-leading countries prior to international evaluations, pedagocical aspects are given extra attention while other factors such as school budgets, equipments and pysical conditions are given to local authorities' responsibility. Especilly, in political strategy documents such as 2023 Vision Statement a search for effective inspection system to support school development, multiple data sources and dividing inspectors in suitable roles have been discussed. The findings from interviews have shown that teachers and school managers have a negative point of view against inspection; however, qualified inspectors are accepted as vital in a desired inspection system. At the end of the study a model proposal inquiry has been prepared and data from a larger study group has been collected to reach a new model.