Öğretmenlerde iş yeri arkadaşlığı, mesleki doyum ve örgütsel huzur ilişkisi

Abstract

Örgütteki tüm paydaşların huzurlu bir ortamda iş yapması, mesleki anlamda tatmin olması ve iş yerinde çalıştığı arkadaşlarıyla ilişkilerinin olumlu olması örgüt için oldukça önemlidir. Günümüzde işverenler çalışanlarına huzurlu ve sağlıklı bir ortam yaratabilmek için büyük çaba harcamaktadır çünkü örgüt üyeleri için maddi imkânlar kadar huzurlu bir çalışma ortamı da büyük önem arz etmektedir. Literatür günün oldukça uzun bir vaktini iş yerinde geçiren ve gerçekten birlikte çalışmaktan memnun olan iş yeri arkadaşlarının yapılan işin verimliliğini arttırdığını ortaya koymaktadır. Ayrıca neredeyse ailesinden daha fazla birlikte vakit geçirdiği iş yeri arkadaşlarıyla yaşanılan iletişim oldukça önemli bir yere sahiptir. Bununla birlikte literatür, iş yerindeki arkadaşlıkla iş doyumu arasında yakın bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. İş yerinde iyi arkadaşlıklar kurmak, mesleki anlamda doyumu arttırmakta, işten ayrılma niyetinde azalmalar sağlamaktadır. Motivasyonu yüksek, mutlu çalışanların oluşturduğu örgüt kültürü, örgütün amaçlarını gerçekleştirebilmesi ve entropi yaşamaması anlamında oldukça önemli bir parametredir. Örgütsel huzurun sağlanmasında "çalışanlar arasındaki arkadaşlık" ve "mesleki doyum" belirleyici özellikler arasında yer almaktadır. Örgütsel huzur; örgütün tüm paydaşlarının örgüt kültürü, örgüt amaçları ve normlarıyla bütüncül olabildiği; örgüt üyeleri arasında yardımlaşma, dayanışma, sağlıklı bir iletişim ve güven hâlinin hâkim olduğu; örgüt içinde eşitlik ve adaletin sağlanabildiği; örgütün hem formal hem de informal boyutunu kapsayan çok yönlü bir süreç olarak ele alınabilir. Öyle ki örgütsel huzurun sağlanabildiği örgütlerde, örgütün amacına ulaşmasında öne geçtiğini; çalışanların motivasyonlarının, performanslarının, mesleki doyumlarının arttığını; iş stresi, işten ayrılma niyeti ve yabancılaşma gibi örgüt için tehdit unsuru oluşturabilecek nedenleri azalttığını ifade edebiliriz. Bu nedenle araştırmanın temel amacı; öğretmenlerde iş yeri arkadaşlığı, mesleki doyum ve örgütsel huzur ilişkisinin belirlenmesidir. Bu araştırma, nicel yöntemli bir çalışma olup ilişkisel tarama modeli ile desenlenmiştir. Araştırmanın evreni 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Türkiye'de görev yapmakta olan öğretmenlerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise evrenden küme örnekleme yöntemi ile seçilen 541 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri, "İş Yeri Arkadaşlık Ölçeği", "Mesleki Doyum Ölçeği" ve araştırmacı tarafından geliştirilen "Örgütsel Huzur Ölçeği" ile toplanmıştır. Araştırma verileri analiz edilirken; betimsel istatistikler, bağımsız gruplar t-testi, tek yönlü varyans analizi ve yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Araştırmanın verilerini analiz etmek ve modelleri sınayabilmek için AMOS, LISREL ve SPSS programları kullanılmıştır. Araştırma sonunda elde edilen bulgulara göre; öğretmenlerin arkadaşlık fırsatı, egemen olan arkadaşlık ve genel arkadaşlık düzeyleri yüksek; niteliklere uygunluk, gelişme isteği ve toplam mesleki doyumlar düzeyleri yüksek; bireysel huzur, ilişkisel huzur ve genel huzur düzeyleri orta, huzur bozucular düzeyleri ise düşük bulunmuştur. Öğretmenlerin iş yeri arkadaşlık algılarının cinsiyet, branş, mezun olunan fakülte, öğrenim düzeyi, kıdem ve mevcut okulda görev yapma süresi değişkenlerine göre farklılaşmadığı; görev yapılan öğretim kurumu değişkenine göre ise egemen olan arkadaşlık fırsatı boyutunda ortaokul ve lise öğretmenleri arasında farklılık tespit edilmiştir. Öğretmenlerin mesleki doyum algıları cinsiyet, branş, mezun olunan fakülte, öğrenim düzeyi, kıdem değişkenlerine göre farklılık gösterirken görev yapılan öğretim kurumu ve mevcut okulda görev yapma süresi değişkenlerine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Son olarak öğretmenlerin örgütsel huzur algılarının; cinsiyet, branş, öğrenim düzeyi, kıdem ve görev yapılan öğretim kurumu değişkenlerine göre farklılık gösterirken, mezun olunan fakülte ve mevcut okulda görev yapma süresi değişkenlerine göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca iş yeri arkadaşlığı ile mesleki doyum arasında ve mesleki doyum ile örgütsel huzur arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki, iş yeri arkadaşlığı ile örgütsel huzur arasında ise pozitif yönlü, yüksek düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Çalışmada ayrıca mesleki doyumun, iş yeri arkadaşlığı ve örgütsel huzur arasındaki ilişkide kısmi aracılık rolüne sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçtan hareketle, iş yeri arkadaşlığının hem doğrudan hem de mesleki doyum aracılığıyla dolaylı yoldan öğretmenlerin örgütsel huzur algılarını etkilediği sonucu elde edilmiştir. Örgütsel huzuru arttırabilmek için öğretmenlerin iş yeri arkadaşlıklarının ve mesleki doyumlarının önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar kelimeler: İş yeri arkadaşlığı, mesleki doyum, örgütsel huzur, öğretmen.

It is vital for organizations that all the stakeholders should work in peace, be satisfied by their job and have positive relationship with their workplace friends. Today, many companies try to build a peaceful and healthy working environment as these are as much important as financial income for workers. In literature it is clearly stated that workplace friends increases job efficiency if they feel happy and peaceful for being and working together. However, communication among these workplace friends is also vital because they spend much time than they do with their own family members. Moreover, there is a close relationship between workplace friendship and job satisfaction. Building up good friendship at workplace increases job satisfaction while decreasing tendency for leaving job. Organizational culture, formed by happy and highly motivated individuals, is also a vital parameter in realizing organizational goals and preventing entrophy. Friendship and job satisfaction are leading variables in maintaining organizational peace. Prior to the findings of the study, teachers' points for friendship chance, dominant friendship and general friendship are high level; being suitable for standarts, desire for development and total job satisfaction are high level; while personal peace, relational peace and general peace points are intermediate whereas peace-breakers are low level. Teachers' perception for workplace friendship does not differentiate prior to gender, branch, faculty type, degree, year or teaching duration; while a significant difference was determined between primary and secondary teachers' friendship chance. The main purpose of this research is to investigate the possible relation between teachers' fellowship, job satisfaction and organizational peace. This research is a descriptive study which was done in relational screening model. The universe of this research consists of the teachers teaching in Turkey during 2019-2020 academic year. As for the sample of the research, 541 teachers were selected by using cluster sampling method from the universe. The research data was collected through data collection tools that exist and that was developed appropriately for the purpose of the research. When analyzing the research data; descriptive statistical calculations, appropriate analysis methods for independent groups in the analyzes to be done in terms of independent variables were used. In addition, a multiple regression model was used to determine the relationship between variables and to make predictions and estimates by using this relation. It is expected that by means of this study, trying to reveal the possible relationship between teachers' fellowship, job satisfaction and organizational peace contributes to its field by providing information on the current situation to the decision-makers in order to improve the efficiency of practitioners and to develop suggestions. AMOS, LISREL and SPSS were used to test models and analyze data. Prior to the findings of the study, teachers' points for friendship chance, dominant friendship and general friendship are higher than mean; being suitable for standarts, desire for development and total job satisfaction are also higher than mean; while personal peace, relational peace and general peace points are at mean whereas peace-breakers are below mean. Teachers' perception for workplace friendship does not differentiate prior to gender, branch, faculty type, degree, year or teaching duration; while a significant difference was determined between primary and secondary teachers' friendship chance. Teachers' perception for job satisfaction differentiates significantly prior to gender, branch, faculty type, degree and year; whereas it does not differs in terms of type of school and teaching duration. Finally, teachers' perception for organizational peace differs significantly prior to gender, branch, degree and type of school; however does not differ in terms of faculty type or teaching duration. Moreover, there are positive but weak relationship between workplace friendship and job-satisfaction and organizational peace; while, on the other hand, positive and strong relationship between workplace friendship and organizational peace. It has also been revealed that job satisfaction is partially a moderator in relationship between workplace friendship and organizational peace. It can be concluded that workplace friendship affects teachers' perception for organizational peace both directly and indirectly through job satisfaction. It can be stated that workplace friendship and job satisfaction are important to increase organizational peace. Key words: Fellowship at work, job satisfaciton, workplace peace, teacher.