Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi (pedagojik formasyon) yeterliliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi (pedagojik formasyon) yeterlilik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini, Malatya il ve ilçelerinde görev yapan ortaöğretim öğretmenleri oluşturmaktadır. Örnekleınin belirlenmesinde tesadüfi örneklem yöntemi kullanılarak, öğretmenlerin % 40'ı araştırmaya dahil edilmiştir. Ortaöğretim öğretmenlerinin sahip oldukları öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeylerinin belirlenmesinde, araştırmacı tarafından geliştirilen iki ölçme aracı kullanılmıştır. Bunlar; Öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinin kendi görüşlerine göre belirlenmesini sağlayan "Ortaöğretim Öğretmenliği Yeterlilik Ölçeği", diğeri ise, öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinin test sonuçlarına göre değerlendirildiği "Pedagojik Formasyon Testi" dir. Gerek yeterlilik ölçeği gerekse de pedagojik formasyon testi, her biri 5 'er alt alan olmak üzere toplam 10 alt alandan oluşmaktadır. Geçerlik ve Güvenirlik çalışması yapılan ölçme araçları için, yeterlilik ölçeğinin güvenirlik katsayısı 0.83, pedagojik formasyon testinin ise güvenirlik katsayısı 0.88 bulunmuştur. Öğretmenlerin çeşitli kişisel niteliklerine ilişkin bilgiler ise "Kişisel Bilgi Formu" ile elde edilmiştir. Ortaöğretim öğretmenlerinin yeterlilik düzeylerine ilişkin verilerin analizinde yüzde, aritmetik ortalama, t-testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar şöyle özetlenebilir : 1. Ortaöğretim Öğretmenlerinin Yeterlilik Ölçeğinden aldıkları puanlara dayalı olarak elde edilen bulgulardan aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır : a) Ortaöğretim öğretmenlerin rehberlik ile ilgili yeterlilik düzeyleri, öğrencilere bilgi verme, öğrencilerin basan durumlarını inceleme gibi faaliyetler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Öğretmenlerin rehberlik ile ilgili yeterlilik düzeyleri, öğretmenlik meslek bilgisi derslerini alma durumlarına göre anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Eğitim fakültesi dışındaki fakültelerden mezun olan öğretmenlerin yeterlilik düzeyleri düşük bulunmuştur. b) Ortaöğretim öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme ile ilgili yeterlilik düzeyleri genel olarak olumludur. Ancak, dersin hedefleri ile başarı arasındaki ilişkiyi değerlendirme ve sınavlarda bilişsel alanın tüm basamaklarını dikkate alma davranışlarına daha az yer verdikleri görülmüştür. Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme ile ilgili yeterlilik düzeyleri, öğretmenlik meslek bilgisi derslerini alma durumuna ve branşlarına göre anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Yeterlilik düzeyi eğitim fakültesi dışındaki fakültelerden mezun olan öğretmenlerde ve güzel sanatlar branşındaki öğretmenlerde daha düşük düzeydedir. c) Ortaöğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi boyutunda, öğrencilerin ilgilerini ve ihtiyaçlarını dikkate alma, geri-bildirim, düzeltme, ipucu ve pekiştireçleri yerinde kullanma şeklinde ifade edilen davranışları yapmadaki yeterlilik düzeyleri düşük bulunmuştur. Öğretmenlerin sınıf yönetimi boyutundaki yeterlilik düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. d) Ortaöğretim öğretmenlerinin öğretim ilke ve yöntemleri ile ilgili yeterlilik boyutunda, dersin sonunda değerlendirme yapma, konu ile ilgili araç-gereçleri sınıfa getirme, her düzeyde plan yapma şeklinde ifade edilen davranışlardaki yeterlilikleri olumlu düzeydedir. Öğretmenlerin öğretim ilke ve yöntemleri boyutundaki yeterlilik düzeyleri öğretmenlik mesleğindeki iş doyumu düzeylerine göre anlamlı olarak farklılaşmaktadır. Öğretmenlik mesleğindeki iş doyumlarını "düşük" olarak algılayan öğretmenlerin yeterlilik düzeyleri de düşük bulunmuştur. e) Ortaöğretim öğretmenlerinin araştırma ve inceleme ile ilgili yeterlilik boyutunda yer alan, öğretmenlere yönelik konferans, sempozyum ve hizmet-içi eğitim faaliyetlerini takip edip katılma ve il eğitim araçları merkezindeki araç- gereçlerden haberdar olma ile ilgili davranışlardaki ye' erlilikleri düşük düzeydedir. Öğretmenlerin araştırma-inceleme boyutundaki yeterlilik düzeyleri görev yaptıkları yerleşim birimlerine göre anlamlı olarak farklılaşmaktadır. İl merkezinde görev yapan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinin, ilçe merkezinde görev yapan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinden daha düşük olduğu tespit edilmiştir. 2. Ortaöğretim Öğretmenlerinin Pedagojik Formasyon Testinden Aldıkları Puanlara Dayalı Olarak Elde Edilen Bulgulardan Aşağıdaki Sonuçlara Ulaşılmıştır : a) Cinsiyete göre, tüm alanlarda, erkek öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi düzeylerinin düşük olduğu sonucuna varılmıştır. Bu sonuç tüm alanlarda kadın öğretmenlerin lehine anlamlı olarak yüksek bulunmuştur. b) Kıdem bakımından, tüm alanlarda 19 yıl ve daha fazla kıdeme sahip ortaöğretim öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi düzeylerinin düşük olduğu sonucuna varılmıştır. 6*- 11 yıl arası ve özellikle de 0-5 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi düzeyleri daha yüksek bulunmuştur. c) Öğretmenlik Meslek Bilgisi derslerini alma durumlarına göre, ortaöğretim öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Ancak az da olsa, eğitim fakültesinden mezun olan öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi düzeyleri diğer fakültelerden mezun olan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinden yüksek bulunmuştur. d) Branş esas alındığında, meslek dersleri öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeyleri diğer branş öğretmenlerinin yeterlilik düzeylerine göre daha düşük bulunmuştur. Ortaöğretim öğretmenlerinin alt alanlardaki yeterlilik düzeyleri sosyal bilimler branşındaki öğretmenlerin lehine anlamlı olarak farklılaşmaktadır. e) Görev yaptıkları okul türüne göre, ortaöğretim öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeyleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Çok Programlı liselerde görev yapan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinin daha düşük olduğu, Anadolu/Fen liselerinde görev yapan öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeylerinin ise en yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. f) Ortaöğretim öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeyleri ile görev yaptıkları yerleşim birimi arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. İlçe merkezinde görev yapan öğretmenlerin öğretmenlik meslek bilgisi düzeylerinin kısmen de olsa İl merkezinde görev yapan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinden düşük olduğu sonucuna varılmıştır. g) Öğretmenlik mesleğindeki iş doyumuna göre, ortaöğretim öğretmenlerinin öğretmenlik meslek bilgisi yeterlilik düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. İş doyumu "orta" olan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinin iş doyumu "düşük" olan öğretmenlerin yeterlilik düzeylerinden daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır.