İlköğretim okulu yöneticilerinin kültürel liderlik davranışları

Abstract

Bu bölümde araştırmaya ilişkin bir özet, ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlara dayalı olarak geliştirilen öneriler yer almaktadır. Özet Örgütsel kültür kavramı, 1980'li yılların başından bu yana örgüt ve yönetimle ilgili olarak üzerinde çok tartışılan kavramlardan biridir. Bir bakıma bu kavram, örgüt yönetim kuramı üzerinde son yıllarda yapılan çeşitli tartışmalar içinde ortaya çıkmıştır. Örgütsel kültür kuramının gelişimi temelde insana ilişkin bilinen sayıltılardaki değişmeye paralel bir seyir izlemiştir, örgütsel kültür, insanların karşılıklı etkileşiminin bir sonucu olarak ortaya çıkan bir sosyal realite olarak görülmektedir. Örgütsel kültür yaklaşımının, sosyal realite temeline dayalı olarak örgütün yeterince anlaşılmayan sembolik dünyasını aydınlattığı düşünülmektedir. örgütsel kültür, örgüt üyelerinin paylaştığı duygular, normlar, etkileşimler, etkinlikler, beklentiler, varsayımlar, inançlar, tutumlar ve değerler olarak görülürken, örgüt kültürü bir grup ya da örgüt üyelerinin ortaklaşa paylaştıkları temel sayıltılar, değerler, semboller ve uygulamalar bütünü olarak görülmektedir. 107 108 Yönetimle ilgili çağdaş alanyazında, diğer örgütlerde olduğu gibi okulların yönetiminde de kültürün önemli bir faktör olduğu vurgulanmaktadır. Örgüt kültürünün oluşturulması, yönetimi ve değiştirilmesi, örgütün üst düzey yöneticilerinin liderlik davranışlarıyla yakından ilgilidir, örgütsel kültür, liderlik sürecine "kültürel liderlik" olarak yeni bir boyut katmıştır. Kültürel liderlik, örgütsel kültürü en iyi şekilde yorumlama, sunma ve örgütün sembolik dünyasında uygun davranışlarda bulunma temeline dayanan bir liderlik yaklaşımı olarak görülmektedir. Kültürel lider, kültürel değerlerin bekçiliğini yapar, önemli kültürel anlamları açıklar, adetler geliştirir ve kilit değerleri, ilkeleri örgüt ortamında canlı tutar. Okul yöneticisi resmi rolüyle kültürel değerlere meşru bir temel kazandırır. Kültürel bir lider olarak okul yöneticisi, bir taraftan mevcut kültürel değerleri en iyi şekilde yorumlayıp sunmaya çalışırken, bir taraftan da bu kültürel değerlerin kamu yararı adına temsilciliğini yapmak zorundadır. Bu araştırmanın amacı, resmi ve özel ilköğretim okulu yöneticilerinin kültürel liderlik davranışlarına ilişkin yönetici ve öğretmen algılan ile bu algıların, yönetici ve öğretmenlerin cinsiyeti, yaşı, kıdemi, branşı ve mezun oldukları öğretim kurumuna göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Genel tarama modeline dayalı betimsel bir çalışma olan bu araştırmanın evrenini, 1997-1998 öğretim yılında Diyarbakır il merkezinde bulunan 63 resmi ve 6 özel ilköğretim okulunda görev yapan 251 yönetici, 2759 öğretmen, toplam 3010 kişi oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise 111 yönetici ve 386 öğretmen, toplam 497 kişi oluşturmaktadır. 109 Bilgi toplamak amacıyla, Jerry Patterson, Stuart Purkey ve J akson Parker tarafından oluşturulan, Çelik (1997) tarafından geliştirilen ve bu araştırma için, araştırmacı tarafından zenginleştirilen "ilköğretim Okulu Yöneticilerinin Kültürel Liderlik Davranışları Anketi" kullanılmıştır. Bu anket için öncelikle alan yazına dayalı bir anket taslağı hazırlanarak, buna ilişkin uzman görüşleri alınmıştır, ön ve son deneme uygulamalarının gerektirdiği süreçler ile güvenirlik çalışmaları tamamlanan ankete son biçimi verilmiştir. Anket, iki bölümden oluşmakta ve Likert tipi beşli derecelendirmeye dayanmaktadır. Birinci bölümde cinsiyet, kıdem, çalışılan okul türü, branş ve mezun olunan öğretim kurumu olmak üzere yönetici ve öğretmenlerin kişisel özelliklerine ilişkin 5 soru; ikinci bölümde ise ilköğretim okulu yöneticilerinin kültürel liderlik davranışlarını sergileme düzeylerini belirlemeye yönelik 23 soru yer almaktadır. Anketin uygulanmasıyla elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak, gerekli istatistiki çözümlemeler yapılmıştır. Bu çözümlemelerde yöneticilerin kültürel liderlik davranışlarını sergileme düzeylerini yöneticilerin kendilerinin ve öğretmenlerin ne düzeyde gördüğünü saptamak için, yanıtlann ortalama, toplam ortalama ve standart sapma değerleri bulunmuş; yönetici ve öğretmen görüşlerinin cinsiyet, kıdem, çalışılan okul türü, branş ve mezun olunan öğretim kurumu değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini saptamak içinde tek yönlü varyans analizi ve T testi yapılmıştır. Sonuçlar, alt problemlerde yer alan sorulara yanıt olabilecek biçimde tablolar haline getirilerek yorumlanmıştır.