Adana ili merkezindeki ilköğretim okulu öğrencilerinin sürekli devamsızlık nedenleri

Abstract

Bu bölümde araştırmanın önce kısa bir özeti verilmiş, elde edilen bulgular ve bunlara dayalı olarak geliştirilen öneriler üzerinde durulmuş, ileriye dönük araştırma önerilerine de yer verilmiştir. Özet ve Yargılar "Adana İli Merkezindeki İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Sürekli Devamsızlık Nedenleri" başlığını taşıyan bu araştırmanın temel amacı; ilköğretim okulu öğrencilerinin sürekli devamsızlığına yol açan nedenlere ilişkin; müfettiş, yönetici ve öğretmenlerin görüşlerini, bu görüşler arasında anlamlı farkların olup olmadığını, sürekli devamsızlığın giderilmesi için müfettiş, yönetici ve öğretmenlerin önerilerini, sürekli devamsızlık yapan öğrencilerin kendilerinin ya da yakın çevresinin devamsızlık nedenlerine ilişkin görüşlerini, belirlemektir. Çalışma konusuyla ilgili literatür tarandığında, öğrencilerin sürekli devamsızlıklarına ilişkin çalışmalara yurt içinde rastlanamamıştır. Yurt dışında yapılmış bazı araştırmalara ulaşılmıştır. Yurtdışında yapılmış araştırmalardan ve öğrenci devamsızlığı ile ilgili Batı Avustralya (Western Australia)' da yapılmış bir yasa tasarısından, yapılan araştırmalar bölümünde söz edilmiştir. Bu araştırma; Adana İlinde görev yapan ilköğretim müfettişleriyle; Adana İli Seyhan ve Yüreğir merkez ilçelerinden örnekleme alınan ilköğretim okullarıyla; örnekleme alınan okullardaki yönetici ve öğretmenlerle; görüşme yapılan sürekli devamsız öğrencinin kendisi ya da yakın çevresindeki kişilerle; sınırlıdır Araştırmanın çalışma evrenini, Adana İli merkez ilçeleri olan Seyhan ve Yüreğir'de bulunan tüm ilköğretim okullarında görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenler ile ilköğretim müfettişleri oluşturmaktadır. Ayrıca, sürekli devamsızlık gösteren öğrencilerin velileri de, çalışma evreni içinde yer almaktadır. İlköğretim müfettişlerinin tümü örnekleme alınmıştır. Sürekli devamsızlığın % 10 ve % 10'u aştığı okullar örneklem kapsamında yer almış, alınan okullardaki yönetici ve öğretmenlere anket uygulaması yapılmıştır. Bunun yanı sıra, sürekli devamsızlık yapan 118 öğrencinin ailesiyle de görüşme yapılmıştır. 82 kişi olan Adana İli ilköğretim müfettişlerinden 87 64 tanesine ulaşılarak anket uygulanmış, örneklem olarak seçilen 25 okulda toplam 77 yönetici ile 692 öğretmene de anket uygulanabilmiştir. Buna göre yönetici dönüş oranı % 82, öğretmen dönüş oram ise % 72'dir.Araştırma tarama modelinde betimsel bir araştırmadır. Ayrıca bu araştırmayla, müfettiş, yönetici ve öğretmenlerin görüşleri arasında anlamlı farkların olup olmadığı da incelendiğinden, çalışmanın ilişkili tarama modelinde bir araştırma olduğu da söylenebilir. Araştırmanın amaçları çerçevesinde, Adana ili merkez ilköğretim okullarındaki öğrenci devam-devamsızlık durumunu saptamak üzere "Öğrenci Devam-Devamsızlık fFrmu" kullanılarak gerekli istatistik veriler elde edilmiş; ayrıca sürekli devamsızlığa yol açan nedenleri belirlemek ve örneklemde yer alan gruplara uygulamak amacıyla, "Anket Formu" ve "Görüşme Formu" olmak üzere iki veri toplama aracından daha yararlanılmıştır. Araştırmada istatistiksel işlemler olarak; sayı, yüzde, ortalama, standart sapma ve tek boyutlu varyans analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın genel amacı olan ilköğretim okulu öğrencilerinin devamsızlık nedenlerini belirlemeye yönelik elde edilen bulgular şöyle özetlenebilir. 1 -İlköğretim okulu öğrencilerinin, okulundan kaynaklanan ve sürekli devamsızlığına yol açan nedenlere ilişkin; 16 devamsızlık nedenine yer verilen anket uygulamasında müfettiş, yönetici ve öğretmenler verdikleri yanıtlarla: a) Okul-veli işbirliğinin sağlanamaması; b) Öğrencinin bir veya birden fazla sımf tekrarı yapması; c) Okulda rehber öğretmenin ve rehberlik çalışmalarının yeterli olmaması; nedenlerini bu bölümde en önemli ilk üç neden olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca müfettiş, yönetici ve öğretmenler 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. nedenler üzerinde (p=.05 ve daha fazla düzeyde) görüş farklılığına sahiptirler. 2-İlköğretim okulu öğrencilerinin, ailesinden kaynaklanan ve sürekli devamsızlığına yol açan nedenlere ilişkin; 25 devamsızlık nedenine yer verilen anket uygulamasında müfettiş, yönetici ve öğretmenler verdikleri yanıtlarla: a) Ailelerin ekonomik imkansızlıkları nedeniyle çocuklarının iş gücünden yararlanması; b) Ailenin çocuğuyla yakından ilgilenmemesi ve sorunlarını paylaşmaması; c) Mevsimlik işlerde çalışan ailelerin çocuklarını da yanlarında çalıştırmak istemeleri; nedenlerini bu bölümde en önemli ilk üç neden olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca müfettiş, yönetici ve öğretmenler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 8.. 13. 14. 15. 16. 18. 20. 22. 23. 24. nedenler üzerinde (p=.05 ve daha fazla düzeyde) görüş farklılığına sahiptirler. 88 3-Üköğretim okulu öğrencilerinin, kendi kişisel problemlerinden kaynaklanan ve sürekli devamsızlığına yol açan nedenlere ilişkin; 6 devamsızlık nedenine yer verilen anket uygulamasında müfettiş, yönetici ve öğretmenler verdikleri yanıtlarla: a) Öğrencinin okula devamını etkileyen zihinsel veya bedensel özrünün olması; b) Öğrencinin kendisini yaşça veya bedence okula gidemeyecek kadar büyümüş olduğunu düşünmesi; c) Öğrencinin psikolojik bir rahatsızlığının olması; nedenlerini bu bölümde en önemli ilk üç neden olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca müfettiş, yönetici ve öğretmenler 1. 2. 3. nedenler üzerinde (p=.05 ve daha fazla düzeyde) görüş farklılığına sahiptirler. 4-Üköğretim okulu öğrencilerinin, arkadaş grubu ve çevresinden kaynaklanan, sürekli devamsızlığına yol açan nedenlere ilişkin; 8 devamsızlık nedenine yer verilen anket uygulamasında müfettiş, yönetici ve öğretmenler verdikleri yanıtlarla: a) Oturulan mahallenin sosyo-kültürel seviyesinin düşük olması; b) Okuma yaşında olmasına rağmen okumayıp, dışarıda çalışan çocuklarla arkadaşlık edilmesi; c) Okulunu yarım bırakmış kişilerle arkadaşlık edilmesi; nedenlerini bu bölümde en önemli ilk üç neden olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca müfettiş, yönetici ve öğretmenler 2. neden dışındaki tüm nedenler üzerinde (p=.05 ve daha fazla düzeyde) görüş farklılığına sahiptirler. 5-İlköğretim okulu öğrencilerinin, cinsiyet farkından kaynaklanan ve sürekli devamsızlığına yol açan nedenlere ilişkin; 5 devamsızlık nedenine yer verilen anket uygulamasında, müfettiş, yönetici ve öğretmenler verdikleri yanıtlarla: a) Erkek çocukların işgücünden faydalanılması ve aileye gelir getirmesi için çalıştırılması; b) Kız çocuklarının okuma yazma öğrenmesinin yeterli görülmesi; c) Ailede çocuk okutulacak ise erkek çocukların okumasına öncelik verilmesi; nedenlerini bu bölümde en önemli ilk üç neden olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca müfettiş, yönetici ve öğretmenler tüm nedenler üzerinde (p=.05 ve daha fazla düzeyde) görüş farklılığına sahiptirler. 6-Üköğretim okulu öğrencilerinin, sürekli devamsızlığına yol açan başka nedenlere ilişkin; 4 devamsızlık nedenine yer verilen anket uygulamasında müfettiş, yönetici ve öğretmenler verdikleri yanıtlarla: a) Devamsızlık konusunda yasal yaptırımın az ve yetersiz olması; 89 b) Öğrencilerin nüfusa geç yazılması ile fiziksel olarak yaşıtlarından büyük olması; c) Milli Eğitimin tüm birimlerinde devam-takip uygulamasıyla ilgili duyarsızlığın olması; nedenlerini bu bölümde en önemli ilk üç neden olarak yanıtlamışlardır. Ayrıca müfettiş, yönetici ve öğretmenler 1. ve 3. nedenler üzerinde (p=.05 ve daha fazla düzeyde) görüş farklılığına sahiptirler. 7- İlköğretim okulu öğrencilerinin yaptığı sürekli devamsızlığın giderilmesine ilişkin; müfettiş, yönetici ve öğretmenlerin önerileri nelerdir? Alt problemine ilişkin olarak müfettiş, yönetici ve öğretmenlerden gelen yanıtlar değerlendirildiğinde; Her üç grupça da benzer biçimde öneriler sunulmuştur. Bu öneriler aşağıdaki hususları kapsamaktadır. a) Devletçe, okulların çağa uygun şekle ve çocukların cazibe merkezi durumuna getirilmesi; b) Öğrenci ailelerinin sosyo-ekonomik yönden geliştirilmesi ve çocuklarım okutamayan aileler için eğitim ödeneği ayrılması; c) Öğretmen, yönetici ve müfettişlerin meslek içerisinde yetiştirilmesi ve niteliklerinin geliştirilmesi için hizmetiçi eğitime önem verilmesi, yaygın hale getirilmesi; d) Psikolojik damşma ve rehberlik konusuna önem verilmesi, her okuda bir rehber öğretmenin bulunması; e) Sürekli devamsızlığın yapılmasını önleyecek yasal önlemlerle, devamsız öğrencisi bulunan ailelere karşı alınacak tedbirlere yönelik olarak verilmiş önerilerdir. 8- Sürekli devamsız öğrencilerin kendilerinin ya da yakın çevresinin devamsızlık nedenlerine ilişkin görüşleri nelerdir? Alt problem altında öğrencilerin kendilerinin ya da yakın çevresinin devamsızlık nedenlerine ilişkin görüşleri alınmıştır. Daha çok devamsız öğrencinin kendisiyle, babası, annesi ya da kardeşleriyle görüşme yapılmıştır. Alınan verilerden görüşmeye katılan erkeklerin sayısının kadınlardan daha fazla olduğu söylenebilir. Buna rağmen öğrencinin sürekli devamsızlık nedenleri arasında "öğrencinin kız olması" nedeninin önemli bir çoğunluğu (% 20.3), kapsaması düşündürücüdür. Devamsızlık yapan öğrencilerin büyük çoğunluğunun ilköğretim çağı yaşını geçmediği; öğrencilerin büyük çoğunluğunun anne ve babalarının yaşadığı ve öz olduğu; anne ve babalarının genelde birlikte yaşadığı ve çok eşliliğin fazla olmadığı; görüşme yapılan 99 ailede Türkçe'nin dışında ikinci bir dilin konuşulduğu, bu dillerin Kürtçe, Arapça ve Zazaca olduğu; devamsızlık yapan öğrencinin genelde kalabalık bir aile yapısına sahip olduğu, kız ve erkek kardeşlerinin sayısının yüksek olduğu; ailelerin gelir düzeyine ilişkin sorulara bakıldığında, gelir düzeyinin oldukça düşük olduğu, görüşülen ailelerin çoğunluğunun, 50 90 milyon ya da daha az aylık gelirle geçindiği; komşularla kıyaslandıklarında genelde aynı yada daha alt düzeyde ekonomiye sahip oldukları; çocuğun okulunu terk etmesinde esas etkili kişi sorulduğunda, daha çok çocuğun kendisi olduğu, daha sonra babasının ve annesinin geldiği; öğrencilerin okula devamları sırasında sosyal bir faaliyete katılıp katılmadıkları sorulduğunda, sosyal bir faaliyete katılmadıkları; anlaşılmıştır. Öğrencilerin sürekli devamsızlık nedenleri kendilerine ve ailelerine yöneltildiğinde en önemli nedenlerin ailelerin ekonomik yetersizlikleriyle ilgili olduğu, öğrencilerin derslerde başarısız oluşları ve öğrencinin kız olması nedenlerinin de önemli bir yer tuttuğu, ailelerin üstünde durmadığı nedenler, bütün branşlarda öğretmenlerin olmaması, ailenin bağlı olduğu tarikatın isteği üzerine devamsızlık yapılması, ailenin sürekli göç halinde olması, gibi nedenler olduğu; söylenebilir. 9- Adana İli merkezindeki ilköğretim okullarındaki genel duruma bakıldığında; Bu okullarda 1998-1999 öğretim yılına göre toplam 5527 (% 6.23) kadar erkek öğrencinin, 6282 (% 8.10) kadar da kız öğrencinin sürekli devamsız olduğu yani okulunu terk ettiği görülmektedir. Adana İli merkezinde 11.809 sürekli devamsız öğrenci (% 7.10) olduğu yani ortalama her yüz öğrenciden 7' sinin sürekli devamsız olduğu anlaşılmaktadır. Bu verilerden devamsızlık sorununun ne kadar büyük bir sorun olduğunu anlayabiliyoruz. Örneklemde yer alan okullar devamsızlığın yoğun olduğu okullardır. Bu okulların sosyo-ekonomik durumlarına verilen genel yanıt "Alt" olmuştur. Bu nedenle Sosyo-ekonomik durum ile öğrenci devamsızlığı arasında çok yakın bir ilişkinin olduğu söylenebilir. Bu araştırmanın sonucunda şunu söyleyebiliriz. İlköğretim okulunun sekiz yıl ve zorunlu olması, okul çağı çocuklarının ilköğretim eğitimlerini mutlak tamamlamalarını gerekli hale getirmiştir. Bu nedenle ilköğretimdeki kayıpları azaltmak, hatta ortadan kaldırmak, eğitim için hiç başvurmayan ve okula dahi yazılmayan okul çağı çocuklarının tamamının bu eğitimden geçirilmesini sağlamak ve bunu ülke genelinde başarmak demokratik ve sosyal bir devletin görevidir. Bunu başarmanın yolu da öncelikle bu sorunun ülke genelinde ortaya konması, çözümü için duyarlı olunması, çözümü yönünde bilimsel araştırmaların yapılması, gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve çaba gösterilmesi gereklidir.