Cem Sultan'ın Türkçe divan'ında âhengi sağlayan edebî sanatlar

Abstract

Klâsik Türk edebiyatı denildiğinde akla nesirden önce nazım gelmektedir. Sanatkârı geleceğe taşıyan kalıcılığa, şairler de şiirlerinde kullanmış oldukları dille erişmişlerdir. Onların dili kullanmadaki meziyeti, şiirde mana ile birlikte âhenkte de kendini göstermektedir. Bir kelimenin manaya kattığı derinlikle söyleyişe kattığı güzellik bir bütün halindedir. Âhenk, ses uyumu demektir ve Klâsik Türk edebiyatında şiirle birlikte önem kazanmaktadır. Âhengin oluşumunda çeşitli unsurlar söz konusudur. Bunların başında vezin ve kafiye gelse de bazı edebî sanatların da âhengin sağlanmasına belirli ölçülerde katkısı olmuştur. Bu çalışmada, 15.yy'ın önemli şairlerinden Cem Sultan'ın Türkçe Divan'ındaki âhengi sağlayan edebî sanatlar ele alınmıştır. Bu başlık altında şiirler tek tek taranarak incelenmiş, sese dayalı sanatlar "aks, cinâs, iştikak, kalb, nida", söze dayalı sanatlar "reddü'l-acüz ale's-sadr, tarsi, tekrir, aralıklı söz tekrarları" olmak üzere iki ayrı başlık altında toplanmıştır. Bu inceleme neticesinde de şairin anlamı kuvvetlendirmekle birlikte sözün daha canlı ve etkileyici olmasını sağlayacak edebî sanatlara yer verdiği tespit edilmiştir. Divanda çok fazla örneğine rastlanan söz tekrarları vasıtasıyla şairin vurgulamak istediği kavramı pekiştirmek, anlamı kuvvetlendirmek ve ses uyumuyla birlikte âhenk temin etmek istediği gösterilmeye çalışılmıştır. Aynı şekilde cinâs ve iştikak sanatını meydana getiren ses benzerliklerinin beyitte iç âhenk sağladığı, ifadeyi ilgi çekici hâle getirdiği görülmüştür. Şairin tarsi sanatı ile de beyitteki sözcükleri ölçü ve uyak bakımından birbirine denk getirerek doğrudan âhenk temin etmek istediği gözlenmiştir. Cem Sultan'ın şiirlerinde daha fazla yer verdiği âhengi sağlayan edebî sanatlar, sonuç kısmında sayısal verilere dayanılarak tablo halinde verilmiştir.

When it comes to classical Turkish literature, verse comes to mind before prose. Poets have attained the permanence that carried the artist to the future with the language they used in their poems. Their merit in using language shows itself in harmony as well as meaning in poetry. The beauty that a word adds to the meaning and the depth it adds to the meaning is in a whole. Harmony means harmony and gains importance in classical Turkısh literature along with poetry. There are various foctors in the formation of harmony. Although meter and rhyme come first among these, some literary arts also contributed to the harmony to a certain extent. In this study, the literary arts in the Turkish Divan of Cem Sultan, one of the most important poets of the 15th century, are discussed. Under this heading, the poems were examined one by one, and the sound-based arts; were grauped under two different headings "aks, cinâs, iştikak, kalb, nidâ", art based on speech "reddü'l-acüz ale's-sadr, tarsi, tekrir". As a result of this examination, it has been determined that the poet has included literary arts that will make the word more vivid and impressive, while strengthening the meaning. İt was tried to show that the poet wanted to reinforce the concept she wanted to emphasize, to reinforce the meaning and to provide harmony with vocal harmony through the repetitions of which many examples were found in the divan. Likewise, it has been observed that the similarities that make up the art of punishment and allegiance provide inner harmony in the couplet and make the expression interesting. İt was observed that the poet wanted to establish harmony directly with the art of tarsi by matching the words in the couplet in terms of measure and rhyme. The literary arts that provide harmony in Cem Sultan's poems are given as a table based on numerical data in the conclusion part.