Kişilik özelliklerinin politik davranış ve bilgi ifşası üzerine etkisinde algılanan etik iş ikliminin rolü: Malatya sağlık sektörü araştırması

Abstract

Günümüz çalışma yaşamının sürekli değişmesiyle birlikte iş ilişkilerinin giderek karmaşık hale gelmesi, belirsizliğin artması, özel ve kamu kurumlarında yaşanan büyük skandallar, yanlış ve hatalı uygulamaların artması, örgüt yapısındaki değişmeler, farklı kontrol mekanizmalarının oluşması, istihdam politikalarındaki farklılıkların artması, örgütün sahip olduğu kıt kaynakların paylaşımında yaşanan çekişmeler ve iş dünyasında rekabetin şiddetlenmesi, çalışanlar üzerindeki baskıyı arttırmakta, dolayısıyla politik davranışlar ile bilgi ifşası (sorun bildirme) davranışının ortaya çıkmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Çalışanların politik davranışlar ile bilgi ifşası eğiliminin oluşmasında ise bireysel farklılıkları tanımlayan kişilik özellikleri önemli bir rol oynamaktadır. Çünkü iş yaşamında benzer durumlarla karşılaşan çalışanların örgüt içerisindeki davranışları farklılık göstermektedir. Bu farklılığın büyük bir bölümü ise kişilik özelliklerinin farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca örgütlerde çalışanların kişilik özelliklerinin belirlenip açığa çıkarılması; çalışan davranışlarının anlaşılması, açıklanabilmesi ve yönetilmesinde önem arz etmektedir. Örgüt çalışanları istediklerini elde edebilmek için kişilik özellikleri doğrultusunda mücadele etmekte ve kendi çıkarlarını korumak amacıyla politik davranışlar, toplumsal çıkarları korumak amacıyla da bilgi ifşası davranışı sergileyebilmektedirler. Bu davranışların çalışanlar tarafından uygulanıp uygulanmayacağı, uygulanacaksa uygulanma sıklığı etik iş ikliminin kabul edilme derecesi tarafından etkilenmektedir. Çalışanlar, örgütte sergileyecekleri davranışları algılamış oldukları etik iş iklimi ile ilişkilendirerek bir takım davranışları hayata geçirmektedirler. Politik davranışlar ile bilgi ifşası davranışı, örgüt ve çalışanlar açısından olumlu ve olumsuz özellikleri bir arada taşıması ve mevcut çalışma yaşamında kaçınılmaz olması sebebiyle giderek önem kazanmaktadır. Ayrıca literatürde sosyotropik-otonom kişilik özelliklerinin politik davranışlar ile bilgi ifşası arasındaki ilişkiyi inceleyen ve bu ilişkide etik iş iklimi algısının aracılık edip etmediğini araştıran çalışmaların olmaması bu araştırmanın önemini artırmaktadır. Bu araştırmanın temel amacı sağlık sektöründe çalışanların sosyotropik-otonom kişilik özelliklerinin politik davranışlar ile bilgi ifşası üzerine etkisinde algılanan etik iş iklimi rolünün ele alınıp, değerlendirilmesidir. Bu kapsamda konu ile ilgili yerli ve yabancı literatür taraması yapılarak araştırmanın kavramsal çerçevesi çizilmiş ve literatür taramasıyla elde edilen bilgiler ışığında araştırmanın modeli oluşturulmuştur. Araştırmanın evrenini Türkiye'de Malatya ilinde faaliyet gösteren Turgut Özal Tıp Merkezi ile özel hastane sağlık çalışanları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi 320 sağlık çalışanından oluşmaktadır. Bu kapsamda gerek kamu hastaneleri gerek özel hastanelerden resmi olarak izinler alınmış ve anket çalışması yapılmıştır. Yapılan analizlerden elde edilen sonuçlara göre sosyotropik-otonom kişilik özellikleri ile politik davranışlar arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Sosyotropik-otonom kişilik özellikleri ile bilgi ifşası arasındaki ilişkinin ise anlamlı olmadığı ancak sosyotropik kişilik özelliklerinin alt boyutu olan onaylanmama kaygısı ile bilgi ifşası arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu bulgulanmıştır. Sosyotropik-otonom kişilik özelliklerinin politik davranışlar ile bilgi ifşası davranışı üzerindeki etkisinde etik iş iklimi algısının aracılık rolünün olmadığı tespit edilmiştir.

With the constant change of today's working life, the increasingly complex business relations, increasing uncertainty, big scandals in private and public institutions, increasing wrong and inaccurate practices, changes in organizational structures, forming different control mechanisms, the conflicts while sharing the scarce resources of the organization and the intensification of competition in the business world increase the pressure on the employees, thus the emergence of political behavior and whistleblowing (problem reporting) has been inevitable. Personality traits that define individual differences play an important role in the formation of the tendency of whistleblowing and political behavior of the employees. Since, the behavior of the employees who face similar situations in their work life varies within the organization. A large part of this difference is due to different personality traits. In addition, it was important to identify and reveal the personality characteristics of employees in organizations and to understand, explain and manage employee behaviors. The employees of the organization struggle to achieve what they want to the extent of their personality characteristics and they can exhibit political behavior to protect their own benefits and disclosure behavior to protect social benefits. Whether these behaviors are applied by employees or not, the frequency of their practice, if applicable, is influenced by the degree of acceptance of the ethical work climate. Employees practice a number of behaviors by associating the behaviors which they will exhibit in the organization with the ethical work climate they perceive. Political behaviors and whistleblowing behavior gain importance increasingly because of a combination of positive and negative characteristics for organizations and employees and being inevitable in the current working life. Furthermore, the lack of studies in the literature that examine the relationship between sociotropic-autonomous personality characteristics and political behavior and whistleblowing, and whether the perception of ethical work climate in this relationship mediates, increases the importance of this research. The main objective of this research is to evaluate and to deal with the role of perceived ethical work climate in the influence of sociotropic-autonomous personality traits on political behavior and whistleblowing. In this context, the conceptual framework of the research has been drawn by conducting a survey of local and foreign literature on the subject and the model of the research has been created in the light of the information obtained by the literature survey. The universe of the research consists of Turgut Özal Medical Center and private hospital health workers being active in Malatya province in Turkey. The sample of the research consists of 320 health workers. In this context, both public and private hospitals were officially authorized and survey work was carried out. According to the results from the analyses, the relationship between sociotropicautonomous personality characteristics and political behaviors was determined to be statistically significant. It was proven that the relationship between SociotropicAutonomous Personality Characteristics and whistleblowing has no meaning however it was found that there was a statistically significant relationship between whistleblowing and disapproval anxiety, which is the lower dimension of sociotropic personality characteristics. It was determined that Ethical Work Climate Perception has no mediating role to the relationship of political behaviors and whistleblowing behaviors of Sociotropic-Autonomous Personality Characteristics.