Karışık dilli eserlerin söz varlığı

Abstract

XI. yüzyıldan itibaren Anadolu'ya yerleşmeye başlayan Oğuzlar, zamanla kendi ağız özelliklerine dayanan bir yazı dili oluşturmuşlardır. Yaygın olarak Eski Anadolu Türkçesi adıyla bilinen bu dönemin özellikle XII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIII. yüzyılın ilk yarısında yazılmış bazı eserleri, Oğuz Türkçesinin dil özelliklerinin yanı sıra Doğu Türkçesine özgü dil özelliklerini de içermektedir. "Karışık dilli" olarak nitelendirilen bu eserlerin ses ve biçim özelliklerinin ayrıntılı olarak incelendiği pek çok çalışma yapılmıştır. Ne var ki karışık dilli eserlerin söz varlığı üzerine yapılmış çalışmaların sayısı oldukça azdır. Bu alandaki eksikliğin giderilmesi adına yapılan bu çalışmada, karışık dilli eserlerden Behcetü'l-Hadâik fi Mev'izati'l-Halâik, Kıssa-i Yûsuf, Ferâiz Kitâbı, Mevlânâ'nın bir kısım Türkçe manzumeleri ile Şeyyâd Hamza'nın bir manzumesi söz varlığı açısından incelenmek üzere seçilmiştir. Öncelikle belirlenen karışık dilli eserler taranarak 4890 madde başı tespit edilmiştir. Eserlerde geçen sözlerin anlamları ve dil bilgisi görevleri metin içerisindeki bağlamdan yola çıkılarak saptanmıştır. Anlamları ve görevleri belirlenen sözler, konularına ve dil bilgisi görevlerine göre alt başlıklara da ayrılarak sınıflandırılmış ve alfabetik olarak sıralanmıştır. Daha sonra incelenen metinlerden örnekler verilerek kullanımlar somutlaştırılmaya çalışılmıştır. Yapılan bu anlam ve dil bilgisi tasnifinin yanında incelenen eserlerde geçen sözlerin tanıklanma sıklıklarını yansıtan istatistik verilere de yer verilmiştir. Buna göre tespit edilen 4890 madde başının tanıklanma sıklığı; Konularına Göre Adlar başlığı altında 35682, Özel Adlar ve Dil Bilgisi Ögeleri başlığı altında 43549, Konularına Göre Fiiller başlığı altında 16938, Yardımcı Fiiller başlığı altında 7147, Kalıplaşmış Sözler ve Saygı İfadeleri başlığı altında 385, Ayetler, Sureler başlığı altında 96, Yabancı Dillere Ait Sözler-İbareler başlığı altında 50'dir. Çalışmada tespit edilen toplam söz varlığı ise 103847'dir. Anahtar Sözcükler: Söz Varlığı, Karışık Dilli Eserler, Karışık Dilli Eserlerin Söz Varlığı, Eski Anadolu Türkçesi, Oğuz Türkçesi

The Oghuz people, who started to settle in Anatolia from the eleventh century, gradually formed a written language based on their own dialect features. Some works of this period, written especially in the second half of the twelfth century and the first half of the thirteenth century, commonly known as Old Anatolian Turkish include the linguistic features of Oghuz Turkish as well as the linguistic features specific to Eastern Turkish. Many studies have been conducted in which the phonetic and form features of these works, described as "mixed language", have been examined in detail. However, the number of studies on the vocabulary of mixed language works is very few. In this study, carried out in order to eliminate the deficiency in this field, among the mixed language works, Behcetü'l-Hadâik fi Mev'izati'l-Halâik, Kıssa-i Yusuf, Ferâiz Kitâbı, some Turkish poems of Mevlânâ and a poem of Şeyyâd Hamza were selected to be examined in terms of vocabulary. First of all, the determined works in mixed language were scanned and 4890 items were determined. The meanings and grammar tasks of the words in the works were determined based on the context in the text. The words, whose meanings and functions were determined, were classified into sub-headings according to their subjects and grammar tasks and were listed alphabetically. Then, by giving examples from the texts examined, the uses were tried to be concretized. In addition to this classification of meaning and grammar, statistical data reflecting the frequency of witnessing the words mentioned in the examined works were also included. According to this, the frequency of witnessing the detected 4890 items are 35682 under the title of Nouns According to Their Subjects, 43549 under the title of Special Nouns and Grammar Items, 16938 under the title of Verbs According to Their Subjects, 7147 under the title of Auxiliary Verbs, 385 under the title of Stereotypes and Respect Expressions, 96 under the title of Verses, Suras and 50 under the title of Foreign Language Words-Phrases. The total vocabulary detected in the study is 103847. Keywords: Vocabulary, Mixed Language Works, Vocabulary of Mixed Language Works, Old Anatolian Turkish, Oghuz Turkish