Türk kültürü, İç Asya olarak tabir edilen Türkistan bölgesinden Anadolu ve Avrupa kültür sahalarına kadar ilerleyen geniş bir kültür coğrafyasına nüfuz etmektedir. Şamanizm ve tabiat kültü ile oluşmaya başlayan Türk sosyo-kültürel hayatı, çeşitli kültür, medeniyet ve dinleri harmanlayarak bugüne ulaşmayı başarmıştır. Türk kültürü, İç Asya'da bozkır kültürüyle şekillenip; Türklerin, Batıya doğru gerçekleştirdikleri göç hareketleri neticesinde Ön Asya'da ılıman iklim kuşağı ve deniz ile tanışarak sert kültür havzasını, Akdeniz kültürü ve İslâmiyet'le sentezlemişlerdir. Türk kültürünün geniş nüfuz etkisinden dolayı çalışmamız, eski çağlarda Türklerin İslâmiyet ile tanışmadan evvelki devirlerinde İç Asya olarak kabul gören Türkistan bölgesindeki Türk kadınının, giyim-kuşamı temel alınarak hazırlandı. Akabinde, Türk kadın giyim-kuşamındaki sürerliliği dikkat nazarlara sunmak adına, İç Asya'da İslâmiyet ile tanışan Türk devletleri ve Türk-İslâm sentezinin mihengi Selçuklular çalışma konusuna bahis edildi. Baskın kültür yapısına sahip Türk devletleri, çalışma içerisinde siyasi yapılaşmadaki kronolojik sıralamaya uygun olarak tasniflendirildi. İlkel devir olarak adlandırılan erken çağlardan XII. yüzyıla kadar Türklerin botanik bilgilerinin, dokuma sanatındaki tekniklerinin ve materyallerinin içinde bulundukları çağa münhasır olarak iyi derecede bilgi ve beceriye sahip oldukları arkeolojik buluntularla desteklendi. Türk kültür tarihinde kadın giyim-kuşamının değişimleri ve dönüşümleri; arkeolojik buluntular, yazmalar, yazıtlar ve dil argumanına bağlı olarak sözsel veriler ışığında incelendi. Çalışma içerisinde temel iletişim aracı dil argümanında yer alan söz ve söz öbeklerindeki kültürel kodlarla, kadın giyim-kuşamının temeli oluştu. Türk kadın giyim-kuşam kültürüne dair, Dîvânu Lugâti‟t-Türk, Eski Uygur Türkçesi ve Tarama Sözlüğü özelinde söz ve söz öbeklerimiz üzerinden incelemeler tamamlandı. Türk kadın giyim-kuşam ürünleri, toplumun sosyo-kültürel betimlemelerini, kültürel kodlarını ve değerlerini bugüne taşımayı başaran nadide bir örnekdir. Çalışmamız, Türk kadın giyim-kuşamının, örtünme ve dış etkilerden korunma gibi temel gereksinimlerden ziyade kültürel değerleri üzerinde barındıran ve nesiller arası aktarımı sağlayan somut bir materyal olduğunu kanıtlama gayesi barındırmaktadır. Anahtar Kelimeler: Türkistan, İç Asya, Anadolu, Türk Kadın Giyim-Kuşamı, Kültür Kodları, Kültürel Bellek
Turkish culture permeates a wide cultural geography that progresses from the Turkestan region, which is called Interior Asia, to the Anatolian and European cultural areas. The Turkish socio-cultural life, which started to be formed with shamanism and the cult of nature, has managed to reach today by blending various cultures, civilizations and religions. Turkish culture shaped by the steppe culture in Inner Asia; As a result of the migration movements of the Turks towards the West, they met the temperate climate zone and the sea in Front Asia and synthesized the harsh cultural basin with the Mediterranean culture and Islam. Due to the wide influence of Turkish culture, our study was prepared on the basis of Turkish women in the Turkestan region, which was accepted as Inner Asia in ancient times before the Turks met Islam. Subsequently, in order to present the continuity of Turkish women's clothing to attention, the study subject of the Turkish states that met Islam in Central Asia and the Seljuks, which is the engine of the Turkish-Islam synthesis, were discussed. The Turkish states with the dominant cultural structure were classified in accordance with in the study the chronological order in the political structuring. From the early ages to the 12th century, which is called the primitive period, the botanical knowledge of the Turks, the techniques and materials in the art of weaving were supported by archaeological findings, which they had a good knowledge and skill exclusively for the age. The changes and transformations of women's clothing in Turkish cultural history; examined archaeological finds, manuscripts, inscriptions and in the light of verbal data, depending on the language argument. In the study, the basis of women's clothing was formed with the cultural codes in the words and phrases in the basic communication tool language argument. Investigations on Turkish women's clothing culture were completed through our words and phrases in Dîvânu Lugâti't-Türk, Old Uygur Turkish and Scanning Dictionary. Turkish women's clothing products are a rare example that succeeded in bringing the socio-cultural descriptions, cultural codes and values of the society to today. Our study aims to prove that Turkish women's clothing is a concrete material that includes cultural values and provides intergenerational transmission rather than basic requirements such as covering and protection from external influences. Anahtar Kelimeler: Turkistan, Interior Asia, Anatolia, Turkish Women's Clothing, Cultural Codes, Cultural Memory
