BAĞIMSIZ DENETİM STANDARDI 500: BAĞIMSIZ DENETİM KANITLARININ UYGULANMASI HAKKINDA BİR ALAN ARAŞTIRMASI

Abstract

Bağımsız denetim çalışmasının özü, yeterli ve uygun denetim kanıtlarının toplanması ve değerlendirilmesidir. Denetçilerin bağımsız denetim raporlarında belirttikleri görüşlerini destekleyecek denetim kanıtlarını elde etmeleri uluslararası denetim otoriteleri tarafından da zorunlu kılınmıştır. Bu çalışmanın amacı, bağımsız denetim mesleğinin Türkiye'de giderek artan önemini göz önünde bulundurmak kaydıyla, KGK tarafından yayımlanan Bağımsız Denetim Standardı 500: Bağımsız Denetim Kanıtları Standardını açıklamak ve uygulamada standardın aktif olarak bağımsız denetim faaliyetinde bulunan bağımsız denetçiler tarafından nasıl algılandığını ve uygulandığını ortaya çıkarmaktır. Bu amaca istinaden, çalışmanın ilk iki bölümünde denetim kavramı ele alınmış, konuyla ilgili literatür taraması yapılmış ve BDS 500 Standardı açıklanmıştır. Çalışmanın uygulama bölümünde ise nitel araştırma çeşitlerinden mülakat yöntemi ile Ankara'da aktif olarak görev yapmakta olan 70 bağımsız denetçiye 7 tanesi demografik özelliklerini tespit etmeye yönelik olmak üzere toplam 20 adet araştırma sorusu yöneltilmiştir. Çalışmada 18 adet hipotez oluşturulmuş ve NVIVO 12 programı yardımıyla elde edilen nitel kavram haritalarında yer alan araştırmanın bulguları kapsamında 16 hipotez kabul edilmiş, 2 tanesi ise reddedilmiştir. Buna göre, denetim kanıtının kalitesine etki eden değişkenler denetim kanıtının kaynağı, türü, miktarı, elde edilme yöntemi, güvenilirliği, tutarlılığı ve ihtiyaca uygunluğudur. Alt değişkenler kapsamında, denetim kanıtının kalitesine etki eden değişkenler ise, bağımsız kaynaklar, farklı ve birbiriyle tutarlı kaynaklar, geçmiş denetim ekibi, muhasebe sistemi, uzman kişi, orijinal kanıt, sözlü kanıt, yazılı kanıt, gözlem yöntemi, sorgulama yöntemi, önemli yanlışlık riski, riskli hesap, örnekleme riski ve etkin iç kontrol sistemidir. Kopya kanıt ve örneklem büyüklüğü değişkenlerinin ise denetim kanıtının kalitesine etki etmediği sonucuna varılmıştır. Çalışmada ayrıca, NVIVO 12 programında katılımcıların demografik değişkenleri ile denetim kanıtının kalitesine etki eden değişkenler arasında çapraz sorgu tabloları oluşturulmuştur. Çapraz sorgu tablolarının sonucunda, incelenen her demografik değişken için, katılımcı sayısı fazla olan gruplardaki katılımcıların, denetim kanıtının kalitesine etki eden temel değişkenlerden daha fazla bahsettiği tespit edilmiştir. Çalışmanın, BDS 500'ün bağımsız denetçiler tarafından anlaşılabilirliğini artıracağı ve bağımsız denetim mesleğinin gelişimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Bağımsız Denetim, Denetim Kanıtı, Türkiye Denetim Standartları, Bağımsız Denetim Standardı 500 (BDS 500)

The essence of internal audit work is the collection and evaluation of sufficient and appropriate audit evidence. It is also made as obligatory by international audit authorities that auditors obtain audit evidence to support their opinions expressed in the independent audit reports. The aim of this study is to explain the Turkish Standards on Auditing 500 (TSA 500): Audit Evidence standard published by Public Oversight Accounting and Auditing Standards Authority (KGK) and to reveal in practice how the standard is perceived and applied by independent auditors who are actively engaged in independent audit services. For this aim, the concept of audit was discussed, the literature on the subject was reviewed and TSA 500 standard was explained in the first two parts of the study. In the practice part of the study, a total 20 research questions, 7 of which were aimed at determining demographic characteristics, were asked to 70 independent auditors who are actively working in Ankara by interview method from qualitative research types. 18 hypotheses were created in this study and 16 hypotheses were accepted and 2 were rejected according to the results of the study contained in the qualitative concept maps obtained with the help of NVIVO 12 program. Accordingly, the variables that affect the quality of the audit evidence are the source, type, quantity, method of obtaining the audit evidence, reliability, consistency and compliance with the need. Within the scope of sub-variables, variables that affect the quality of the audit evidence are independent sources, different and consistent sources, past audit team, accounting system, expert person, original evidence, oral evidence, written evidence, observation method, inquiry method, risk of material misstatement, risky account, sampling risk and effective internal control system. No significant relationship was found in terms of the effect of copy evidence and sample size on the quality of the audit evidence. In the study, crosstab query tables were also created between the demographic variables of the participants and the variables that affect the quality of the audit evidence in NVIVO 12 program. As a result of crosstab query tables, it was found that for each demographic variable examined, the participants in the groups with a large number of participants mentioned more about the main variables affecting the quality of the audit evidence. It is thought that the study will increase the understandability of TSA 500 by independent auditors and contribute the development of the independent audit profession. Keywords: Independent Audit, Audit Evidence, Turkish Standards on Auditing, Turkish Standards on Auditing 500 (TSA 500)