Aile işletmelerinde varis'ten beklenen özellikler: Malatya'daki aile işletmelerinde bir uygulama

Abstract

Bugün dünyanın hemen her ülkesinde kayıtlı şirketlerin %75'inden fazlası "aile işletmesi" özelliği taşımaktadır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de ekonominin vazgeçilmez bir parçası olan aile işletmelerinin milli gelire etkisi, istihdam yaratması, yerel ve bölgesel kalkınmayı sağlaması aile işletmelerinin sürdürülebilir olmasını daha da önemli kılmıştır. Aile işletmelerinde en büyük sorun devamlılığın sağlanamamasıdır. Ülkemizde aile işletmelerinin %85'i üç nesilden ileri gidememektedir. Aile işletmeleri alanında yapılan çalışmalara bakıldığında yönetimin bir kuşaktan diğerine devrinin çok önemli bir süreç olduğu görülmektedir. Kurumsallaşmasını tamamlamış işletmeleri yönetim devri için hazırlık yapmaktadırlar. Devir planı bir süreç olup, işletmeyi devralacak varisin belirlenmesi, varisin atama işlemi, devretmenin paydaşlara duyurulması gibi aşamalardan oluşmaktadır. İlk aşama olan varisin belirlenmesi işletmenin geleceği açısından belki de en önemli kararın verilmesidir. Başarılı ve sorunsuz bir devrin gerçekleşebilmesi için yönetimi devralacak varisin bir takım niteliklere sahip olması gerekmektedir. Devir süreci ile ilgili araştırmalar; aile işletmesinde yönetim devrinin, kurucu/yöneticinin kontrolü altında olduğunu ortaya koymaktadır. Bu nedenle aile işletmesinin kurucusunun/sahibinin, yönetim varisini seçerken bazı hususları göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu çalışma ile aile işletmelerinin işleyiş sürecinde devir gibi kritik bir aşamasına ışık tutmak, bu aşamadaki en önemli aktör olan 'varis'te olması gereken nitelikleri ortaya koymada katkı sağlamak ve son olarak aile işletmelerinde yönetimi devredecek olan kuruculara/yöneticilere yol göstermek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, bu konudaki literatüre uygun olarak geliştirilmiş bir anket ile Malatya 1. Organize Sanayi Bölgesindeki aile işletmelerinde bir araştırma yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre variste olması arzulanan en önemli özellikler olarak, "kendine güven" ve "hırslı ve atak olmak" ve dürüstlük" gösterilmiştir. Öte yandan doğum sırası ve işletmedeki hisse en önemsiz iki özellik olduğu ortaya çıkmıştır. Varisin aynı aileden olması yani aralarında kan bağının olmasının önemsiz olarak algılanması ilginçtir. Bu bulgular, devir kararı verilirken varisin kişisel özelliklerinin yaş, cinsiyet, doğum sırası ve kan bağı gibi özelliklerden daha fazla dikkate alındığını ortaya koymaktadır.

Today 75 percent of registered businesses almost all over the world hold the distinction of being family business. As in the World, in our country family businesses' that are integral parts of economy continuity become more important because of their effect on national income, job creation, providing local and regional development. 85 percent family businesses in our country couldn't survive more than third generation. It's seen management succession from one generation to onother is crucial process when searched studies that is hold in family business scope. Business which completed their institutionalization are in preparation of management succession. Succession is a process consists of some stages like determining successor, succesor appointment and declaration of succession to shareholders. Successor determination which is first stage perhaps it is taking the most important decision. It is necessary successor, that is going to take over management, has a certain number of attributes. Studies about succession process state management succession in family business is under control of founder/manager. Thus it's supposed family business founder/owner to realize various matters while choosing successor. With this study it's aimed to light the way for critical stage like succession in action process of family business, contribute in revealing attributes that successor, that is the most important actor in this stage, has to hold, and finally to guide founders/managers who pass management. In accordance with this purpose, a study carried out in family businesses Malatya 1.Industrail Zone via developed suitable for literature in tihs field. According to the study self confidence, being ambitous and rush, and honesty are the most desirable attributes that successor holds. On the other hand it's appeared that birth order and share in business are the least important attributes. It's interesting to perceive unimportant being from same family namely blood relationship. These results, personal attributes are more considered than old, gender, birth order, blood relationship.