Türkiye'de bölgesel kalkınma ajansları; Fırat Kalkınma Ajansı ve Malatya örneği

Abstract

Türkiye yıllardır süregelen merkezi devlet geleneğinden aldığı ilhamla kalkınma hamlelerini topyekûn kalkınma planı çerçevesinde oluşturmuştur. Yukarıdan aşağıya bir sistem içinde ilerleyen bu anlayış, ulusal kalkınmanın sağlanması ile bölgesel kalkınmanın zaten sağlanacağı varsayımından hareketle kalkınma politikalarını düzenleyip uygulamıştır. Fakat bu görüş ülkede var olan bölgelerarası sosyoekonomik dengesizlikleri gidermekte pek başarılı olamamıştır. Bölgelerarası farklılıkları gidermeye yönelik politikalar, Planlı dönemle birlikte yeni bir hal almıştır. Türkiye'nin AB'ye katılım hedefi, AB'nin birliğe üye ülkeler üzerinde uyguladığı yapısal değişim politikalarıyla beraber, 1990'ların sonunda, Kopenhag Kriterlerinin etkisi ile ülkede yeni bölgesel kalkınma politikası ve anlayışı etkili olmaya başlamıştır. Bu değişim süreci pek çok alanda olduğu gibi Türk idari yapısında da iyileştirmeleri zorunlu kılar. Avrupa Birliği'nin aday ülkeler üzerinde uygulamak istediği bu anlayış yukarıdan aşağıya bir anlayış yerine, bölgesel ve yerel aktörlerin karar alma mekanizmasına dâhil olduğu ve bu süreçlerde etkili olduğu aşağıdan yukarıya doğru ilerleyen adem-i merkeziyetçi anlayışı desteklemektedir. Hal böyleyken Türkiye'de bölgesel politika anlayışında bir değişme yaşanmaya ve bölgesel politikaların yeni argümanları oluşturulmaya başlanmıştır. Ülke, Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA) olarak adlandırılan birimler kurarak yeni bir yapılanma süreci içerisine girmiştir. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) belirlenmiş ve 26 adet Düzey 2 bölgesi oluşturulmuş ve bu bölgelerinden türeyen 26 Bölgesel Kalkınma Ajansı (BKA) kurulmuştur. 5449 sayılı -Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, 25.01.2006 tarihinde kabul edilmiş, 08.02.2006 tarihli ve 26074 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Böylece 2006 yılında iki, 2008 yılında sekiz ve 2010 yılında on altı kalkınma ajansı kurulmuştur.

Turkey has been planning development moves around total development plan with the inspiration received from tradition of ongoing central government for years. The notion of system of top to bottom has regulated and applied the development policies with the assumption that regional development would be occured with national development. However; this notion have not been successful to remove the socioeconomic imbalance that exists among the regions. Policies around removing interregional differences have had new form in plannned period. Goal of Turkey's joining EU, policies that EU applied structural alteration to its members, together the effect of Copenhagen Criteria has activated a new notion and policy of regional development. As it happened in every areas, this change requires reformation of Turkish Administrative Structure. Instead of top-bottom notion, Europe Union supports the decentralization, bottom to top, notion which regional and local agents involve decision-making mechanism and is active in the process of decision-making. Nevertheless, notion of regional policies have changed and new arguments of regional policies have started to be created. Turkey has entered the period of a new restructuring by establishing new units named as Regional Development Agencies (RDA). Nomenclature of Units for Territorial Statistics have been designated and 26 Level 2 regions has been created, 26 Regional Development Agencies have been established in this regions. The law no. 5449 was enacted on 25.01.2006, and the law entered in force with puslishing in 09.02.2006 dated and no. 26074 Official Journal. Thus, 2 development agencies in 2006, 8 RDAs in 2008, and sixteen RDAs has been established in 2010.