Türkiye'de kentsel planlamaya ilişkin yargı kararlarının "Kamu yararı" ölçütü üzerinden çözümlenmesi

Abstract

Kamu yararı kavramı siyasal, ekonomik, hukuksal birçok boyutu olan, tarihsel koşullara bağlı olarak ve farklı yaklaşımlara göre tanımında değişim olan bir kavramdır. Bu nedenle kesin ve genel geçerli olan bir tanımı yapılmamıştır. Tarihsel temeli eski olan kamu yararı kavramı, ilkçağdan bugüne kadar değişim göstermiş, bugünkü çağdaş anlamına ilk defa 1789 Fransız İhtilali ile kavuşmuştur. Klasik liberalizm dönemindeki kamu yararı anlayışı, refah devleti dönemiyle uyuşmadığı gibi neoliberal dönemdeki kamu yararı anlayışı ise diğerlerinden farklı bir içerik kazanmıştır. Türkiye'de de kamu yararı anlayışı tarihsel koşullar içerisinde önemli değişimler geçirmiştir. Türkiye'de idari işlemlerden birisi olan kent planlarının kamu yararına dayanması gerektiği tartışmasızdır. Türkiye'de kent planlarına ilişkin olarak açılan davalarda Danıştay, kararlarının neredeyse tamamına yakınını kamu yararı ilkesine dayandırmaktadır. Ancak kamu yararı kavramının tarihsel koşullara ve farklı yaklaşımlara göre değişen tanımı karşısında Danıştay'ın kent planlama tercihlerinde neyin kamu yararına uygun neyin aykırı olduğunu tespit ederken kamu yararı anlayışından birisini esas alması kaçınılmazdır. Tarihsel dönemler itibariyle Danıştay'ın kent planları ile ilgili somut olaylara ilişkin olarak verdiği kararlar ile esas alınan kamu yararı tanımı netleşecektir. Bu tezde Danıştay'ın 1980 sonrası neoliberal dönemde de 1960'ların refah devleti koşullarında gelişen kamu yararı anlayışının sürdürdüğü pozitivist bir yaklaşımla ortaya konmuştur.

The term public interest has various extensions such as political, social, economic, juridical, and philosophical and its definition changed depending on historical conditions and according to different approaches. Therefore it has no accurate and common definition. The term public interest which has a long history has altered since the ancient ages until today and has attained its modern meaning for the first time with French Revolution in 1789. Understanding of public interest of classical liberalism period, as incompatible with the one in welfare state period, public interest understanding of the neoliberal has gained an understanding of the different content than others. Understanding of public interest in Turkey has also undergone significant changes in the historical conditions. It in indisputable that urban plans as one of the administrative process in Turkey should be based on public interest. In Turkey, Danıştay bases nearly all of its decisions on the principle of public interest in the lawsuits regarding urban plans. However, against the variable definition of public interest depending on the historical conditions and different approaches, it is unavoidable that Danıştay to choose one of the public interest approaches for identifying what is suitable or not for public interest in the urban planning options. The base definition of public interest will be clear with Danıştay's decisions in respect to historical periods on the real events in regarding to urban plans. In this thesis, the aspect of Danıştay's continuing public interest approach in the neoliberal era after 1980, which was developed in 1960s welfare state conditions, was demonstrated in a positivist approach.