Bilgi (enformasyon) teknolojileri ile örgüt kültürü etkileşimi: Bir araştırma

Abstract

Bilginin işlenmesi, saklanması ve paylaşımını sağlayan bilgi teknolojilerinin (BT) insan hayatını her yönden etkilediği herkesçe çok açık bir şekilde görülmektedir. Sosyal, kültürel ve ekonomik yaşamın temel kurumlarından biri olan işletme örgütleri de teknolojik gelişmelerin yarattığı bahse konu değişim sürecinden nasibini almaktadır. Bilgi teknolojilerinde meydana gelen bu hızlı gelişmeler örgütlerin yapısını ve bu yapı içerisinde yer alan insanları, süreçleri, işlevleri özetle örgütsel yaşamı değişime zorlamaktadır. Bu ana fikre dayalı olarak geliştirilen araştırma modeli kapsamında çalışmanın ana hipotezi "çalışanların bilgi teknolojilerini kullanım düzeyleri onların örgüt kültürü algılama düzeyleri üzerinde etkilidir" şeklinde ifade edilmiştir. Araştırma evrenini İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) 2012 yılı verilerine dayalı olarak 2013 yılında açıklamış olduğu İSO-100 listesinde yer alan ve İstanbul ilinde faaliyet gösteren işletmelerde çalışan ve beyaz yakalı olarak tabir edilen bilgi işçileri oluşturmuştur. Çalışma kapsamında ana hipotez ve bu ana hipoteze bağlı 24 alt hipotez test edilmiş, neticede BT kullanımına ait dört boyut ile örgüt kültürüne ait sekiz boyut arasında anlamlı ilişkilere ve etkilere rastlanmamıştır. Elde edilen bu sonuç bilgi teknolojilerinin performans, verimlilik, kâr gibi örgütsel faktörler üzerine doğrudan etkisi bulunmadığını ileri süren çalışmaları destekler niteliktedir. Kültürel değişim ve gelişimin bir tarihsel süreç içerisinde ve yavaş şekilde gerçekleştiğini ileri süren kültürel yaklaşımları dikkate aldığımızda, çok hızlı bir değişim ve gelişim özelliği gösteren bilgi teknolojilerinin örgüt kültürünü de aynı hızda etkilemesini ve değiştirmesini beklemek, bu çalışmanın sonucunun gösterdiği gibi, çok da gerçekçi bir beklenti olmayabilir. Benzer şekilde; elde edilen bu sonuç çok farklı özellik, işlev ve kullanım alanlarını ihtiva eden bilgi teknolojilerinin tek bir "BT" kavramı altında incelenmesinin de doğru bir yaklaşım olmayabileceğini düşündürmektedir. İlave olarak; örgüt kültürünü oluşturan dört temel faktör arasında bulunmayan bilgi teknolojilerinin, bu özelliği sebebiyle, bu temel faktörler üzerine olan etkileri vasıtasıyla örgüt kültürü üzerindeki dolaylı ve/veya aracı etkilerinin araştırılmasının daha doğru bir yaklaşım olacağı değerlendirilmektedir.

It has been seen that the information technologies (IT) which process, save and share the information has been influencing the human life in various ways. Business organizations, one of the basic institutions of social, cultural and economic life, has also been influenced by the changes created by these technological developments. These rapid developments in IT have been forcing the organizational structures and employees, processes and functions within these structures to change. In the scope of the research model developed by this essential idea just stated, the main hypothesis was articulated in the form that "the level of IT use of employees effects the level of their perceptions of organizational culture". The large scale business firms which were in the list of ISO-100 announced in the very beginning of 2013 based on some performance data in 2012 formed the research population of this study. The main hypothesis and the 24 subhypotheses related to this main hypothesis were tested. As a result of this analysis no meaningful relations between the IT use and organizational culture were found. This result supports the results of the previous studies claming that the IT has no direct effects on some organizational factors such as performance, productivity, profit etc. When we consider the approaches stating that cultural changes and developments take place within a historical process and in a very slow manner, it is somewhat unrealistic to hope cultural changes to occur as fast as the rapid changes in IT. Additionally; with very different attributes, functions and target fields of use it can be improper approach to study various information technologies under a single term of IT. It may be much more fruitful to examine the effects of IT on the four main factors constituting organizational culture; in other words, moderator or indirect effects of IT on the organizational culture.