Özet:
Günümüzde tuz stresi, dünya genelinde ekilebilir alanların kısıtlı kullanılmasına neden olan
en önemli stres faktörlerinden biridir. Bu nedenle araştırmamızda; savunma sisteminin uyarılmasında
etkili bitki büyüme düzenleyicilerinden asetil salisilik asit (ASA) ve metil jasmonik asit (MeJA)’in
Glycine max cv. (Soya) Asya (duyarlı) ve Glycine max cv. Agroyal (dirençli) bitkilerinde, tuz stresi
üzerine etkileri araştırıldı.
Araştırmamızda, genel olarak ASA ve MeJA’nın antioksidan sistemi uyarma ya da oksidatif
hasarı azaltma şeklinde önemli cevaplar oluşturduğu saptandı. Asya ve Agroyal çeşitlerinde ASA ve
NaCl ile MeJA ve NaCl uygulanan grupların tümünde; sadece tuz stresi uygulanan gruplara göre
daha düşük MDA aktivitesi belirlendi. Tuz stresinin artmasına bağlı olarak fenolik madde miktarı
artarken; ASA ve MeJA uygulanan gruplarda, sadece tuz stresine maruz bırakılan gruplara göre
fenolik madde miktarının daha düşük olması, ASA ve MeJA’nın oksidatif hasarı engellemekte
olduğunu kanıtladı. Ayrıca ASA ve MeJA’nın karotenoid sentezi üzerindeki etkisi de önemli
bulundu. Agroyal çeşidinde Asya çeşidine göre daha yüksek bulunan yaş ağırlık, tuz stresine karşı
direnç mekanizmasıyla ilişkilendirildi. Asya çeşidinde, kontrole göre MeJA uygulamalarının kuru
ağırlığı artırması büyüme ve gelişme kriterleri içerisinde, ASA ve MeJA’nın tuz stresine karşı olumlu
bir yanıt oluşturduğunu göstermektedir.
İncelenen içsel hormonlar arasında en yüksek birikimin, Absisik Asit (ABA)’da görülmesi
ve ASA ve MeJA uygulanan grupların içsel ABA miktarını artırması, ASA ve MeJA’nın sistemik
kazanılmış direnç mekanizmasını uyararak, savunma sistemi üzerinde etkili olduğunu
göstermektedir. Tuz stresi üzerine ASA ve MeJA’nın etkileri, geniş kapsamlı parametreler ile
değerlendirilmiş olup, ASA ve MeJA’nın tuz stresi ile mücadelede etkili oldukları ve burada elde
edilen bilgiler ışığında, ileride yapılacak araştırmalar için önemli bir kaynak olacağı
düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Glycine max, Tuz stresi, Asetil Salisilik Asit, Metil Jasmonik Asit, Absisik asit,
Antioksidan sistem, Pigment sistemi, Prolin
