AB tarım politikaları açısından Türk tarımında katılımcı bir model önerisi: TİGEM örneği

Abstract

Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası ile Türk tarım politikasının karşılaştırıldığı çalışmamızda, Avrupa Birliği OTP'sinin amacına ulaşma konusunda Türk tarım politikasına göre daha başarılı olduğu tespit edilmiştir. Bu başarıda istikrarlı, tutarlı ve amaca uygun politikaların yanında tarım politikaları için ayrılan devasa bütçeler önemli rol oynamıştır. Türkiye'deki başarısızlığın nedeni ise, günübirlik, siyasi konjonktüre göre değişen ve cüzi miktardaki bütçelerle yönetilmeye çalışan tarım politikaları olmuştur. Avrupa Birliği, uyguladığı politikalarla birçok üründeki üretim açığını kapatmış, hatta bazı ürünlerde üretim fazlası oluşmuştur. Türkiye ise daha önce kendine yeterli olduğu pek çok üründe dışa bağımlı hale gelmiştir. Türkiye açısından diğer önemli bir konu, tarım topraklarının ve suların kirlenmesidir. Kirlenmenin yanında tarım toprakları erozyon ve tarım-dışı kullanım nedeniyle gittikçe azalmakta, bu durum tarımsal üretim ve gıda güvenliği açısından risk oluşturmaktadır. Türkiye'deki yarı-endüstriyel tarım nedeniyle toprak ve su, AB'ye ve diğer gelişmiş ülkelere kıyasla daha az kirlenmiştir. Ancak tarım topraklarındaki azalma bu ülkelere göre çok daha hızlıdır. Türkiye, tarım topraklarını koruyacak, toprak ve suların, bir bütün halinde çevrenin kirlenmesini önleyecek ve gen kaynakları muhafaza edecek tedbirleri alıp kararlı bir şekilde uygulamadığı takdirde gıda güvenliği ciddi bir risk altında olacaktır. Türk tarımı için önemli bir konumda olan TİGEM, 1980 sonrasında diğer tarımsal KİT'ler de olduğu gibi sık sık özelleştirme ile gündeme gelmiştir. Hatta TİGEM işletmelerinin özelleştirilmesi, birçok yerli ve yabancı şirket ile DTÖ ve IMF'nin gibi uluslararası kuruluşların gündeminin ilk sıralarında yer almıştır. Yapılan çalışmaların ardından yerli ve yabancı pek çok talibi olan TİGEM işletmelerinin uzun süreli kiralama yoluyla özelleştirilmesi kararlaştırılmıştır. Alınan karar neticesinde çok sayıda işletmesi kiraya verilmiş olan TİGEM, 2016 yılı itibariyle iki tanesi iştirak olmak üzere toplam 17 işletmede faaliyet göstermektedir. TİGEM işletmelerinin daha verimli olarak kullanılmasında özelleştirilmeye alternatif olabilecek yönetim modellerinin tartışıldığı bu çalışmada TİGEM için bir model önerisinde bulunulmuştur. Son yıllarda oldukça revaçta olan Yönetişim yaklaşımı ve yönetişim ile benzerlik gösteren AB'deki LEADER yaklaşımını esas alan model önerimiz, toplumun çeşitli kesimlerini içine alan bir yapıda planlanmıştır.

In this study, European Union Common Agricultural Policy is compared with Turkish agricultural policy and EU CAP has been found to be highly successful compared by the Turkish agricultural policy. Stable, consistent and relevant policies and the budget allocated to agricultural policies have played an important role in this achievement. The reason for the failure of Turkey is changes in agricultural policy that varies according to the political conjuncture and managed by small funds. While European Union has turned off the light production of many products with the policies implemented, and even surpluses in many products were formed, Turkey that was self-sufficient before has become more dependent on foreign products. Another important issue for Turkey is the pollution of agricultural lands and waters. In addition to pollution the reduction of lands due to erosion and non-agricultural use, is creating risk for agricultural production and food safety. Due to Turkey's semi-industrial agriculture sector, Turkey's soil and water are less contaminated according to EU and other developed countries. However, the decrease in agricultural land is much faster than in these countries if Turkey doesn't take measures in a stable manner to protect agricultural land, to prevent contamination of soil and water and to preserve genetic resources, the food safety will come under a serious risk. TİGEM, which is an important actor for Turkish agriculture, has been raised by privatization as well as other agricultural SOEs after 1980's. Many local and international companies with international organizations such as WTO and IMF took part at top of their agenda. TİGEM's enterprises, that have got many local and foreign suitors, began to be privatized through long-term leases. Today, TİGEM, leased its many enterprises, continues to activities in seventeen agricultural enterprises including two partial partnership. In this study that discuss alternative management models to privatization was made a proposal modal for TİGEM. The model proposal is based on governance that is very popular in recent years and EU's LEADER approach has planned a structure included in the various sectors of society.