Ergenlerde akıllı cep telefonunun problemli kullanımını azaltmaya yönelik bir psikoeğitim programın etkililiğinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ergenlerde akıllı cep telefonunun problemli kullanımını azaltmaya yönelik hazırlanmış olan psikoeğitim programının etkililiğini incelemektir. Araştırmada çok aşamalı karma desen kullanılmıştır. İlk olarak keşfedici sıralı karma desene dayalı olarak bir ölçme aracı geliştirilmiştir. İkinci aşamada ise iç içe geçmiş karma desen kullanılarak deneysel çalışma için program hazırlanmış, uygulanmış, test edilmiş ve etkililiği incelenmiştir. Araştırmada, veri toplama amacıyla ilk önce altı kişiden oluşan üç ergen grupla odak grup görüşmesi, altı rehber öğretmen ve beş veli ile bireysel görüşme yapılmıştır. Ardından odak grup görüşmeleri ile bireysel görüşmeler ve alanyazın dikkate alınarak hazırlanmış olan madde havuzu üzerinden geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılarak bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Ardından ilk aşamada elde edilen nitel veriler (ergen, veli ve rehber öğretmenler) ve alanyazın dikkate alınarak 11 oturumluk program hazırlanmış, uygulanmış ve test edilmiştir. Son olarak ise deney grubundaki bireylerden psikoeğitim programının etkililiğine ilişkin görüşleri alınmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre ilk aşamada yapılan görüşmeler sonucunda her üç grupta (ergen, veli, rehber öğretmen) nedenler, sonuçlar ve öneriler adı altında temalar ve bu temalara ilişkin alt temalar oluşturulmuştur. Ölçek geliştirme aşamasında ise ölçeğin yapı geçerliliği için 423 kişi üzerinden açımlayıcı faktör analizi ile 290 kişi üzerinden ise doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ardından ölçeğin güvenirliğine ilişkin iç güvenirlik katsayıları, madde analizleri ile ölçüt geçerliği bulguları elde edilmiştir. Ayrıca 76 öğrenci üzerinden test tekrar test bulguları elde edilmiştir. Elde edilen analizler sonucunda geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı elde edilmiştir. Deneysel aşamada ise 11 oturumluk psikoeğitim programının ergenlerin akıllı cep telefonlarının problemli kullanımlarını azaltmada istatistiksel olarak etkili olduğu bulunmuştur. Son olarak ise deney grubundaki üyelerin görüşleri dikkate alındığında üyeler, akıllı cep telefonlarını problemli kullanmalarına bağlı olarak yaşamlarının farklı alanlarında ortaya çıkan olumsuzluklar üzerinde katıldıkları psikoeğitim programının olumlu değişimler meydana getirdiğini belirtmişlerdir. Elde edilen bulgular doğrultusunda alanyazın dikkate alınarak tartışma yapılmış ve bu bulgular doğrultusunda ergenlere, velilere, rehber öğretmenlere ve araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: akıllı cep telefonlarının problemli kullanımı, psikoeğitim programı, çok aşamalı karma desen, ergenler, veliler ve rehber öğretmenler.

The purpose of this study is to examine the effectiveness of the psychoeducation program designed to reduce problematic use of smartphones in adolescents. The multiphase design (mixed method) was employed in the study. First, a measuring tool was developed based on exploratory sequential design. In the second stage, the program was prepared for the experimental study, applied, tested and examined the effectiveness by using embedded design. For the purpose of data collection in the study, firstly focus group interview with three adult groups, including six persons in each, were conducted and six guidance teachers and five parents were interviewed individually. Afterwards, depending on the focus group interviews, individual interviews and the literature item pool was prepared. A measurement tool was developed by analyzing validity and reliability over the item pool. Then, 11 sessions program was designed by considering the qualitative data obtained in the first stage (adolescents, parents and guidance teachers) and literature, applied and tested. Finally, the opinions of the individuals in the experimental group on the effectiveness of the psychoeducation program were obtained. According to the findings obtained in the study, as a result of the interviews conducted at the first stage, the themes and sub-themes related to main themes were formed in the name of causes, results and suggestions in all three groups (adolescents, parents and guidance teachers). In the stage of scale development, exploratory factor analysis was performed on 423 adolescents and confirmatory factor analysis was performed on 290 adolescents for construct validity of scale. Subsequently, internal reliability coefficients for the reliability of the scale, item analysis and criteria validity findings were obtained. Test re-test results were obtained with the participation of 76 adolescens. According to result of the analysis, a valid and reliable measuring instrument was obtained. In the experimental phase, 11 session psychoeducation program was found to be statistically significant effective in reducing the problematic use of smartphones by adolescents. Finally, when the opinions of the members of the experimental group are taken into account, members have pointed out that positive changes are taking place on the negativities that arise in different areas of their life due to their problematic use of their smartphones. In the direction of these findings, discussions were made depending on the literature and suggestions were made for adolescents, parents, guidance teachers and researchers in the direction of findings. Key Words: Problematic use of smartphones, psychoeducation program, the multiphase design, adolescents, parents and guidance teachers.