Öğretmenlerin sendikal örgütlenmelerinin okulda karar verme ve iletişim süreçleriyle ilişkisinin analizi

Abstract

Toplumsal geleceğin yaratılmasında en önemli etkenlerden biri olan eğitim hizmetinin nitelikli verilebilmesi açısından, okuldaki baskı gruplarından birisi olan öğretmenlerin sendikal örgütlenmelerinin okul yönetimine etkisi düzeyinin belirlenmesi bu araştırmanın amacıdır. Bu amaçla; öğretmenlerin sendikal örgütlenmesi ile karar verme ve iletişim süreçleri arasındaki ilişkiye dair öğretmen ve yönetici görüşlerini belirlenmiştir. Bu araştırma hem betimsel hem de ilişkisel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. Öğretmenlerin sendikal örgütlenmesi ile okul yönetim süreci arasındaki ilişkiye dair öğretmen ve yönetici görüşlerini betimlemeyi amaçlayan bu araştırmada nedensel karşılaştırmalı model kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelinin yanı sıra, bu araştırmada hem nicel hem de nitel yöntemler birlikte kullanılmıştır. Böylece araştırma konusunun daha derinlemesine incelenmesi hedeflenmiştir. Nitel araştırmanın veri toplama türlerinden "görüşme" tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın nicel veri kaynağını araştırmacı tarafından hazırlanan ölçekle toplanan veriler oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanması için alan yazın taraması yapıldıktan sonra araştırmanın amaçları doğrultusunda, öğretmenlere uygulanmak üzere ölçek geliştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, 2015-2016 eğitim- öğretim yılında Malatya ili Battalgazi ilçe sınırları içinde bulunan resmi ilk, orta ve liselerde görev yapan öğretmenler ve okul yöneticilerinden oluşturmaktadır. Araştırma iki boyutludur. Örneklem her iki boyut için de olasılık dışı örnekleme tekniklerinden amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme tekniği ile belirlenmiştir. Bu araştırmanın nitel verileri 01.09.2016-20.01.2017 tarihleri arasında toplanmıştır. Araştırmanın nitel verileri toplama aşamasında yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu araştırmanın nicel verileri Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü aracılığıyla Malatya Valiliği'nden alınan ve araştırma uygulamalarının yapılabileceğine ilişkin "Valilik Oluru" aracılığıyla 20.04.2015-20.01.2016 tarihleri arasında toplanmıştır. Araştırmacı tarafından örneklemdeki okullarda görev yapan öğretmenlere ölçekler dağıtılmış ve toplanmıştır. Araştırmanın nicel verilerini belirlemek amacıyla araştırmacı tarafından ölçek geliştirilmiştir. "Öğretmenlerin sendikal örgütlenmesi ile okul yönetim süreci arasındaki ilişkiye dair öğretmen görüşlerini belirlemeyi amaçlayan ölçekte [Sendikal Örgütlenmenin Okul Yönetim Süreçlerine Etkisi Ölçeği- SÖYEÖ] yer alacak maddelerin belirlenmesi amacıyla ilgili alan yazın taranmıştır. Bu çalışmalar sonrasında; öğretmenlerin sendikal örgütlenmesinin okul yönetim sürecine etkisini ölçmeye yönelik 83 maddeden oluşan denemelik bir madde havuzu hazırlanmıştır. Araştırmada kullanılacak ölçek formu taslağı hazırlanıp yüzey geçerliliği için 30 öğretmene incelenmek üzere verilmiştir. Yazım ve imla kuralları açısından iki Türkçe öğretmeninin görüşleri alınmıştır. Ayrıca formda yer alan maddelerin anlaşılıp anlaşılmadığı konusunda bu 30 öğretmenle görüşmeler yapılmıştır. Aynı zamanda ölçek İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi bölümünden dört öğretim üyesinin ( Doç. Dr. Mehmet Üstüner, Doç. Dr. Hasan Demirtaş, Doç. Dr. Niyazi Özer, Doç. Dr. S. Nihad Şad ) görüşlerine sunulmuş ve öneriler doğrultusunda ölçek formu taslağından bazı maddelerin çıkarılması bazılarının da ifade yönünden değiştirilmesine karar verilmiştir. Bunun sonucunda 2 madde elenerek ölçeğin 81 maddelik son hali oluşturulmuştur. Likert tipi beşli dereceleme türüne göre oluşturulan ölçek sorularında; "Etkilemiyor" seçeneği için (1), "Az Etkiliyor" seçeneği için (2), "Orta Düzeyde Etkiliyor" seçeneği için (3), "Çoğunlukla Etkiliyor" seçeneği için (4), "Her zaman Etkiliyor" seçeneği için (5) puan verilmiştir. Bu araştırmada SÖYEÖ' nün yapı geçerliliği açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, güvenirlik çalışması için ise iç tutarlılık katsayısı (Cronbach Alpha) güvenirliği ve madde-toplam korelasyonları kullanılmıştır. SÖYEÖ Denemelik ölçeğinin farklı illerde ( Bitlis, Gaziantep, Malatya ) görev yapan 405 öğretmene uygulanması sonucunda elde edilen veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Öncelikle verilerin faktör analizine uygunluğu test edilmiştir. Veri setinde 0.75 ve 0. 56 arasında faktöre sahip olan maddelerde yer alan 30 soru 1. boyut olan iletişimle ilgili sorulardan oluşurken; 0.76 ve 0.40 arası faktöre sahip olan 15 soru ise 2. boyut olan karar verme ile ilgili sorulardan oluşmaktadır. Analiz sonrası başlangıçta dört boyuttan oluşan ölçek böylelikle iki boyuta inmiş ve bu iki boyut üzerinden araştırmaya devam edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonucu elde edilen 30 maddelik iletişim ve 15 maddelik karar verme boyutundan oluşan ölçeğin doğrulayıcı faktör analizi 405 öğretmenden elde edilen verilerden 300 öğretmenin rastgele seçilmesiyle oluşturulan veri seti üzerinde yapılmıştır. DFA sonucunda elde edilen uyum indeksi değerleri ise şöyledir: "χ2=2004,056, df=,782 RMSEA=0,56, GFI=,890, AGFI=,854, CFI=,952, IFI=,953, NNFI=,940, NFI=,925, RMR= ,6260, SRMR=,626". Uyum indeksi değerleri incelendiğinde; /sd oranının ( 2.5627) olduğu görülmektedir. Büyük örneklemlerde / sd oranının 3'ün altında olması mükemmel uyuma karşılık gelmektedir. RMSEA'nın 0.56, SRMR'nın 0.626, RMR'nin 0.6260 olduğu görülmüştür. RMSEA'nın, SRMR'nin ve RMR'nin .05'ten küçük olması mükemmel, .08'den küçük olması iyi uyuma işaret etmektedir. GFI'nın 0.89, AGFI'nın 0.85, IFI'nın 0.95 olduğu, NFI'nın 0.92 olduğu, NNFI'nın 0.94 olduğu, CFI'nın 0.95 olduğu görümüştür . GFI'nın, AGFI'nın , IFI'nın, NFI'nın, NNFI'nın ve CFI'nın 0.95'in üzerinde olması mükemmel uyuma, 0.90'nın üzerinde olması iyi uyuma karşılık gelmektedir. Genel bir değerlendirme ile DFA' da elde edilen bu değerler, model-veri uyumunun kabul edilebilir düzeyde olduğunu göstermektedir. Doğrulayıcı ve açıklayıcı faktör analizleri sonucunda elde edilen veriler, Sendikal Örgütlenmenin Okul Yönetim Süreçlerine Etkisi ölçeğinin yapı geçerliğini doğrulayan kanıtlar sunmuştur. Bu nedenle bu ölçek araştırmanın nicel boyutu için gerekli olan verinin toplanması için kullanılmıştır. Verilerin analizi ise iki boyut için ayrı ayrı yapılmıştır. Nitel verilerin analizinde; öncelikle verinin kendisinden yola çıkılarak ana temaları içeren kategoriler ve alt kategoriler saptanmıştır. Bu kategorilerin özellikleri ve boyutları belirlenmiştir. Bu kategorilere uygun olarak tüm veriler kodlanmıştır. Daha sonra kategoriler alt kategorileriyle belirli bir eksen çevresinde ilişkilendirilmiştir. İlişkilendirme kategorilerin özellikleri ve bu özelliklerin boyutları göz önüne alınarak yapılmıştır. Kategorilerin birleştirilmesi ve yalınlaştırılması aşamasında, tüm kategorilerin ilişkili olduğu kuramsal bir ana kategori saptanarak her bir kategorinin bu ana kategori ile ilişkisinin ortaya çıkarılması yoluyla bir model oluşturma yoluna gidilmiştir. Betimsel analiz, sistematik analiz ve araştırmacının yorum ve anlayışı birleştirilmiştir. Okul müdürleriyle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler için betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Analiz sürecinde öncelikle, görüşmeler esnasında alınan notlardan da faydalanarak ses kayıtları çözümlenerek metin haline getirilmiştir. Çözümleme yapıldıktan sonra, ses kayıtları ikinci kez dinlenmiş ve yapılan çözümlemeler kontrol edilmiştir. Bu aşamadan sonra yapılan çözümlemeler, görüşme yapılan her bir okul müdürüne gönderilmiş, yapılan çözümlemelerin teyit edilmesi sağlanmıştır. Çözümlemelerde görüşüne başvurulan her müdüre kişi numaralarını gösteren ( M1, M2 kısaltmaları şeklinde ) birer kod numarası verilmiştir. Araştırmacı tarafından yapılan kodlamalar arasındaki tutarlılığı belirlemek için uyuşma yüzdesi [Güvenirlik = Görüş Birliği/(Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı)] hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonunda kodlayıcılar arasındaki tutarlılığa ilişkin güvenirlik katsayısı 0.79 olarak bulunmuştur. Bu bulgudan hareketle oluşturulan kavramsal kategoriler konusunda kodlayıcıların neredeyse benzer görüşlere sahip olduğu söylenebilir. Araştırmadan elde edilen bulgu ve yorumlar da yine nitel ve nicel olmak üzere iki başlık altında toplanmıştır. Araştırmanın nicel boyutuna ilişkin bulgular aşağıdaki gibidir. Öğretmenlerin sendikalara üye olmalarının okulda karar verme ve iletişim süreçleriyle ilişkisine dair öğretmen görüşlerini belirlemek amacıyla geliştirilen "Öğretmenlerin Sendikal Örgütlenmesi ile Okul Yönetimi Süreci Arasındaki İlişkiye Dair Öğretmen Görüşleri" ölçeği 30 madde iletişim boyutunda ve 15 madde karar verme boyutunda olmak üzere 45 maddeden oluşan bir ölçme aracı idi. Öğretmenlerin sendikal örgütlenmelerinin okul yönetim süreçlerinden karar verme ve iletişim süreçleriyle ilişkisine dair öğretmen görüşleri ortalamaları karar verme boyutu için orta düzede çıkarken iletişim boyutu için az düzeyinde çıkmıştır. Öğretmenler, sendikal örgütlenmelerinin karar verme sürecini iletişim sürecinden biraz daha fazla etkilediğine ilişkin görüş belirtmişlerdir. Elde edilen verilerin analizi sonucunda, öğretmenlerin eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri kolunda faaliyet gösteren sendikalara üye olmalarının okulda karar verme ve iletişim süreçlerine etkisine ilişkin görüşlerinin sendikaya üye olup olmama, cinsiyet, mesleki kıdem, çalışılan okul türü, üyesi olunan sendika türü değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Okul yöneticileriyle yapılan görüşmelerde ilk olarak; okul yöneticilerinin sendikal örgütlenme ile ilgili genel düşüncelerine yer verilmiştir. Okul müdürlerinin büyük çoğunluğu öğretmenlerin sendikal örgütlenmesinin gerekliliğine inanmaktadır, olumlu bulmaktadır. Olumlu bakan okul müdürleri örgütlenmenin önemli olduğunu, ancak bu şekilde etkili ve verimli çalışmalar yapılabileceğini dile getirmişlerdir. Bazı okul müdürleri ise sendikal örgütlenmenin gerekli olmadığını çünkü öğretmenlerin sendika üyeliklerinin bilinçli yapılmadığını, sendikaların ise öğretmen haklarını iyileştirmekten çok siyasi bir takım çalışmalar içinde olduklarını belirtmiştir. Öğretmenlerin eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri kolundaki sendikalara üye olmalarının okulda karar verme sürecine etkisine ilişkin yönetici görüşlerinin analizi sonucunda, okul yöneticilerinin % 32 (f=8) gibi önemli bir oranını öğretmenler arasında işbirliği oluşturduğunu düşündüklerini belirtmişlerdir. İkinci olarak okul yöneticilerinin % 20 ( f= 5)' si yardımlaşmaya neden olduğunu ifade etmişlerdir. Olumsuz düşünce bildiren okul yöneticileri ise gruplaşma/ çatışmanın %28 (f=7)' lik bir bölüm oluşturduğunu ve %12 (f=3) 'sinin ise baskı/ karşı direnci öne çıkan olumsuz görüş olarak düşündüklerini belirtmişlerdir. Okul yöneticilerinin öğretmenlerin sendikalılaşmasını karar vermeye etkisi açısından daha çok işbirliği olarak gördükleri M 18, M 19, M 21 kodlu yöneticilerce ifade edilmektedir. Daha çok aynı sendikaya üye öğretmenlerin üye sayısının fazla olduğu ortamlarda diğer sendika üyelerine karşı gruplaşma ortamı oluşturduklarını belirten yöneticiler, üye sayısı fazla olan sendika okul yöneticisinin üye olduğu sendikadan değilse bunu daha çok hissettirdiklerini belirtmiştir. Bunu belirten okul yöneticilerinin oranı ise genele bakıldığında yine yadsınamaz düzeydedir. Bu durum M 16, M 15, M 3 kodlu yöneticilerce de ifade edilmektedir. Bu durumda karşı direnç davranışlarının oldukça etkili olduğunu söylemişlerdir. Buna tedbir olarak ise kuralcı olmayı önermektedirler. Ancak okul yöneticisi ve üye sayısı fazla olan sendika üyeleri aynı sendikadansa, bu defa karar verme de işbirliği ve yardımlaşmanın ön plana çıktığını dile getirmişlerdir. Okul yöneticilerinin öğretmenlerin sendikalılaşmasını okul yönetim süreçlerinden iletişimle olan ilişkisinin daha çok gruplaşma ve siyasi kimlik olarak gördükleri M 1, M 4, M 16 kodlu yöneticilerce ifade edilmektedir. Bu durumun daha çok sendikaların siyasi kimlikleriyle var olmalarıyla ilgili olduğunu söylenebilir. Siyasi kimlik üzerinden oluşan ayrışmalar okullarda gruplaşmalara neden olmaktadır. Gruplaşmalar ise öğretmenler arası iletişimi etkilediği gibi bu durum okul yönetimini de etkilemektedir. Öğretmenlerin çoğunluğunun üye olduğu sendika ile okul yöneticisinin üye olduğu sendika birbirinden farklı ise doğal olarak bu aradaki iletişimi de yine olumsuz etkilemektedir.

The present study aimed to determine the impact of unionization of teachers, who are one of the interest groups at schools, on school administration in providing quality education, which is one of the most important factors in the future of the society. For this purpose, the views of the teachers and administrators on the relationship between unionization of the teachers and decision making and communication processes were identified. The present study is designed both as descriptive and correlational research. A causal comparative model, which aimed to describe the views of the teachers and administrators on the correlation between unionization of the teachers and school administration process, was used in this study. In addition to correlational model, both quantitative and qualitative methods were used in the present study. Thus, the objective was to investigate the research topic in depth. The "interview" technique, which is one of the data collection methods in qualitative studies, was used. The quantitative study data was collected by a scale developed by the author. To collect the study data, a scale was developed for application to teachers in order to investigate the study objectives after a literature review was conducted. The study population included teachers and school administrators working at state primary, middle and high schools in Battalgazi district in Malatya province in Turkey during the 2015-2016 academic year. The research was conducted in two dimensions. The study sample was determined with purposive sampling, a non-random sampling method, for both dimensions. The qualitative study data were collected between 01/09/2016 and 20/01/2017. Semi-structured interview technique was utilized in the qualitative data collection phase. The quantitative study data were collected between 20.04.2015 and 01.01.2016 after the receipt of the "Governor's Approval" which was obtained from Malatya Governorship through the Malatya Provincial National Education Directorate, allowing to conduct the research applications related to the present study. The scales were distributed and collected to the teachers employed in the schools included in the sample by the researcher. A scale was developed by the author to collect the quantitative study data. A literature review was conducted to determine the items that would be included in the scale, which aimed to determine the teacher views on the relationship between teachers' unionization and the school administration process [The Impact of Unionization on School Administration Processes Scale - IOSAPS]. Literature review led to a draft item pool that included 83 items which aimed to measure the impact of unionization of the teachers on the school administration process. The draft scale was presented to 30 teachers for examination of the items for face validity. In addition, the views of two Turkish language teachers were obtained for spelling and grammar of the scale. Furthermore, interviews were held with these 30 teachers on the comprehensibility of the items included in the form. Meanwhile, the scale was presented to four faculty members in the Department of Educational Administration and Supervision at Inönü University Faculty of Education ( Doç. Dr. Mehmet Üstüner, Doç. Dr. Hasan Demirtaş, Doç. Dr. Niyazi Özer, Doç. Dr. S. Nihad Şad ) and some items were removed and certain others were edited based on the expert recommendations. As a result, 2 items were removed and the scale was finalized. The scale questions were constructed as a five-point Likert type scale; "It does not affect" option was scored with 1 point, "It somehow affects" option was scored with 2 points, "It moderately affects" option was scored with 3 points, "It mostly affects" option was scored with 4 points, and "It always affects" option was scored with 5 points. In the present study, construct validity of the IOSAPS was determined with exploratory and confirmatory factor analysis, and reliability was determined with internal consistency coefficient (Cronbach Alpha) and the scale item-total correlations were calculated. Exploratory factor analysis was conducted on the data obtained with the pilot scheme applied to 405 teachers employed in different provinces (Bitlis, Gaziantep, Malatya). The confirmatory factor analysis of scale including the communication dimension with 30 items and decision-making dimension of 15 items obtained with exploratory factor analysis was conducted on the dataset which was formed by random selection of 300 teachers out of available 405 teachers. The results obtained in the confirmatory factor analysis demonstrated that the model-data fit was acceptable. The data obtained in confirmatory and exploratory factor analyzes provided evidence that confirmed the construct validity of the Impact of Unionization on School Administration Processes Scale. Thus, the scale was used to collect the data required for the quantitative dimension in the study. The data analysis was conducted separately for quantitative and qualitative dimensions. Qualitative data was initially analyzed by determining the categories and sub-categories that represented the main themes in the data. The properties and dimensions of these categories were then determined. All data were coded based on the determined categories. The categories were then associated with subcategories based on a specific axis. The associations were conducted based on the category properties and the dimensions of these properties. The descriptive analysis technique was used for the data obtained from school principals with interviews. In the analysis process, notes taken during interviews and transcripts of the interviews audio recordings were used. After the transcription, the audio recordings were reviewed for the second time and the conducted analyzes were controlled. After this phase, the transcripts were sent to each interviewed school principle to confirm the records. During the transcription, a code number was assigned (in abbreviated form such as M1, M2) to each interviewed principle representing the individuals. To determine the consistency among the codes assigned by the author, the agreement rate [Reliability = Agreement / (Agreement + Disagreement)] was calculated. Analysis results demonstrated that the reliability coefficient for the agreement between the coders was .79. This finding demonstrated that the coders had almost similar views on the conceptual categories. The analysis of the obtained data showed that the mean teacher view on the relationship between unionization of teachers and school administration processes of decision making and communication was at the moderate level for the decision making dimension, however it was low for the communication dimension. Teachers stated that unionization influenced the decision-making process a little more than the communication process. It was determined that there was no significant difference between the effect of membership of the teachers in unions that serve educational, instructional and scientific services industries on the decision making and communication processes in the school based on union membership, gender, tenure, type of the school of employment and type of the union of membership variables. In the interviews conducted with school administrators, general views of school administrators on unionization were obtained initially. The vast majority of school principals believed in the necessity of unionization of teachers and considered the development positive. The principles who considered it positive indicated that organization was important, and effective and efficient work can be achieved only through organization. Some school principals indicated that unionization was not necessary since the teachers were not adequately informed about union membership, and that unions are mostly after political goals instead of improving the rights of teachers. The analysis of the administrator views on the effect of teachers' unionization in education, instruction and science services branch unions on decision making process in school demonstrated that a significant number of administrators (32%, f = 8) considered that unionization promoted collaboration among teachers. Secondly, 20% (f = 5) of school administrators stated that unionization promoted cooperation. 28% (f = 7) of school administrators who reported negative views stated that unionization led to factions/conflicts among teachers and 12% (f = 3) indicated that unionization led to oppression/susceptibility. It was determined that some school administrators considered the effect of the unionization of the teachers on decision making in the context of collaboration. There were also principles who stated that in cases where a large number of teachers are the members of a single union, these for factions against other teachers. There were school administrators who argued that if the members of the same union are the majority at school and the school principal is not a member of this union and then the factions are more rigid and it could be understood immediately. This was voiced by the school administrators M16, M15, and M3. School administrators also stated that susceptible behavior were also very effective in such situations. As a measure, they recommend being normative. However, they stated that if the school administrators and most teachers are the members of the same union, it led to collaboration and cooperation in decision-making. Administrators M 1, M 4, M 16 were of the opinion that unionization of the teachers was associated with school administration process dimension of communication based on factionalism and political identity. It can be argued that this was mostly related to the fact that the unions were associated with political identities. Differences based on political identity lead to factions in schools. The presence of factions hinders the communication among the teachers and affects the school administration. If the union where the majority of the teachers are members and the union where the school administrator is a member are different, naturally this fact negatively affects the communication between the principal and the teachers. Neutrality of public school administrators is important in Turkey where there are some significant social differences. However, this diversity in society cannot be observed among school administrators. The rates observed in the qualitative section of the present study demonstrated that 88% of the school administrators were members of an union. This inhibits pluralism at schools. Union activities are expected to promote pluralism instead of suppressing it. As such, the disadvantages such as factions and exclusion can be eliminated. The correlation between the union membership of the teachers and administration processes can be investigated in future studies in Turkey. The impact of union membership on decision making and communication dimensions of school administration processes can be investigated with engaged observation in selected schools.