Fehîm-i Kadîm Dîvânı'nda sebk-i Hindî

Abstract

Bu çalışmada Fehîm-i Kadîm Dîvânı'nın sebk-i Hindî özellikleri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde klasik, mahallî-folklorik, hikemî üslûplar ve sebk-i Hindî'nin Fars ve Türk edebiyatlarındaki gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Fehîm-i Kadîm'in hayatı, edebî kişiliği ve eserleri tanıtılmıştır. Dil özelliklerine ayrılan birinci bölümde tamlamalar, birleşik yapılar, şiir dilinde sapmalar, eş sesli ve çok anlamlı ögeler, sıfatların sıralanması, halk diline ait ögeler, tekrarlar, kelime kadrosundaki değişim incelenmiştir. Anlam özelliklerine dair ikinci bölümde teşbîh, istiâre, mecaz-ı mürsel, yenilenen mazmunlar, çağrışım zenginliği sağlayan unsurlar, kanıtlamalar, abartılar, karşıtlıklar gibi konular ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise ızdırap, günlük hayat, tasavvuf gibi konular ve sıkça kullanılan kavramlar üzerinde durulmuş ve orijinalliği temin etmede önemli bir fonksiyon üstlenen yapılar irdelenmiştir. Sonuç olarak, Fehîm Dîvânı'nda Hint üslûbunun şu özellikleri tespit edilmiştir: Uzun tamlama ve birleşik yapıları sık kullanma, eksiltme ve delil getirme yoluyla az sözle çok şey ifade etme, klasik üslûptan sapmalara yer verme, yer yer halk diline ait ögeler kullanma, kelime kadrosunda değişikliğe gitme ve bazı bireysel kullanımlar tercih etme gibi özellikler tespit edilmiştir. Anlam boyutunda örtük teşbîhler açık teşbîhlere göre fazla kullanılmış ve özgünlük büyük ölçüde kapalı istiârelerle sağlanmıştır. Ayrıca mübalağa yoluyla hayallerde derinlik yakalanmıştır. Divanda hâkim temanın ızdırap olduğu ve günlük hayatın yeni mazmunlara kaynaklık ettiği saptanmıştır. Tasavvufî konular ise hem açık hem kapalı bir şekilde şiirde yer almıştır. Ayrıca ateş, hayret, Mûsa, Tûr, tecelli vb. kavramlar sıkça tercih edilmiştir. Neticede Fehîm-i Kadîm Dîvânı'nın sebk-i Hindî özelliklerini büyük oranda yansıttığı tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Sebk-i Hindî, Fehîm-i Kadîm, divan şiiri, üslûp.

In this study, it is aimed to examine the Fehîm-i Kadîm Divan in terms of its sebk-i Hindi features. The study consists of introduction, two main parts and conclusion. In the introduction, information about the classical, local-folkloric, hikemi styles and the development of sebk-i Hindi in Persian and Turkish literature is given. In addition, the life, literary personality and works of Fehîm-i Kadim are introduced. In the first chapter, which is devoted to language features, phrases, compound structures, deviations in the language of poetry, homophones and polysemy elements, ordering of adjectives, elements of the folk language, repetitions, changes in the vocabulary are examined. In the second chapter, which deals with semantic features, subjects such as similes, metaphors, metonym, renewed propositions, elements that provide richness of association, proofs, exaggerations, and paradox are discussed. In the third part, subjects such as suffering, daily life, mysticism and frequently used concepts are emphasized, and structures that have an important function in ensuring originality are examined. As a result, the following features of the Indian style have been identified in the Fehîm divan: Using long phrases and compound structures frequently, expressing a lot with few words by subtracting and bringing evidence, including deviations from the classical style, using elements of the folk language from time to time, changing the vocabulary, and some features such as preferring individual uses have been determined. In terms of meaning, implicit similes are used more compared with open similes, and originality is largely provided through closed metaphors. In addition, depth has been obtained in dreams by means of exaggeration. It has been determined that the dominant theme in the Divan is suffering and that daily life is a source for new propositions. Mystical subjects, on the other hand, take place in poetry both openly and implicitly. In addition, concepts like fire, wonder, Moses, Tur and manifestation are frequently used. As a result, it has been determined that the Divan of Fehîm-i Kadîm largely reflects the characteristics of sebk-i Hindi. Key words: Sebk-i Hindi, Fehîm-i Kadîm, divan poetry, style.