Fıkıh usûlünde kıyas delili

Abstract

İslam hukukunun asli kaynakları Kur'an ve Sünnet (nass) tir. İslam hukukçularının akli çabalarını içine alan kıyas delili genelde icmadan sonra dördüncü delil olarak kabul edilmektedir. Karşılaşılan yeni bir meselenin hükmünü ortaya koymak için ilk olarak asli kaynaklara başvurulur. Nasslarda sabit bir hüküm bulunmadığı takdirde müçtehit, içtihat yoluyla mesele için hüküm aramaya koyulur. Nassların kapsamına girmeyen şerʽi ameli bir meselenin çözümünde gerçekleştirilen içtihat faaliyetinde, müçtehidin hangi metot veya metotları kullanacağı usûl ilminde önemli bir husustur. Zira Muâz hadisinde geçtiği gibi hakkında nass olmayan hiçbir olayın çözümsüz kalmayacağı önemli bir gerçek olup, İslam'ın kapsayıcı bir din olduğuna dair önemli bir işaret olarak kabul edilmektedir. Kıyas,-karşı çıkanlar olsa bile- İslam hukukunda içtihat faaliyetinin en önemli unsurlarından biri olup, nasların kapsam alanını genişleten bir delildir. Bu çalışma, İslam hukukunda kıyas delilinin akademik açıdan incelenmesini amaçlamaktadır. Kıyas delili, nasslarda açık bir hüküm olmadığı durumlarda benzer durumları karşılaştırarak hüküm çıkarma yöntemidir. Tez, kıyasın tanımını, dayanağını, yöntemini, uygulama alanlarını, tartışmalarını, beyân içtihadı ve diğer delillerle ilişkisini ele alacaktır. İslam hukuku içinde kıyas delilinin önemi, nassların kapsamını genişleten bir delil olarak kabul edilmekte ve hakkında nass olmayan hiçbir olayın çözümsüz kalmayacağı gerçeğiyle desteklenmektedir. Bu çalışmanın amacı, kıyas delilinin İslam hukukundaki yerini daha iyi anlayarak, gelecekte yapılacak çalışmalara katkıda bulunmaktır.

The primary sources of Islamic law are the Quran and Sunnah (nass). The analogy evidence, which includes the intellectual efforts of Islamic jurists, is generally accepted as the fourth evidence after consensus. When dealing with a new issue, the first step is to refer to the primary sources. If there is no fixed rule in the nass, the mujtahid embarks on seeking a ruling through ijtihad. In the process of ijtihad for a Shar'i matter that does not fall within the scope of nass, the method or methods used by the mujtahid is an important aspect of usûl al-fiqh. As stated in the hadith of Mu'az, the fact that no event without nass will remain unresolved is an important truth and is considered as an indication of Islam being an inclusive religion. Despite objections, analogy is one of the most important elements of ijtihad in Islamic law and is a proof that broadens the scope of nass. This study aims to academically examine the analogy evidence in Islamic law. The analogy evidence is a method of deriving rulings by comparing similar situations when there is no clear rule in the nass. The thesis will cover the definition, basis, method, application areas, controversies, statement of ijtihad, and relationship with other evidence of analogy. The importance of the analogy evidence in Islamic law is accepted as a proof that expands the scope of nass and is supported by the fact that no event without nass will remain unresolved. The aim of this study is to contribute to future research by better understanding the place of the analogy evidence in Islamic law.