Kırgızistan'nın Ruslar tarafından işgalini (19. Yüzyılın İkinci Yarısı) konu alan tez çalışmamızda, Sovyet Dönemi bilim adamlarının bu olayı nasıl değerlendirdikleri ve olaya hangi perspektiften baktıkları farklı açılardan incelenmiştir. Araştırmamızın en önemli kaynağını, "Türkistan Derlemesi" oluşturmaktadır. Zira bu derlemede Hokand Hanlığı ve onun yıkılış süreci ile Rusya İmparatorluğu'nun yürüttüğü siyasî yapılar hakkında bilgiler yer almaktadır. Ayrıca bu derlemede, Türkistan ve Türk halklarının eski, orta, modern çağdaki sosyal hayatı, ekonomik durumu, kültürü, dini ve cografyası hakkındaki değerli bilğilere de yer verilmektedir. Kırgızistan'ın en önemli bilim adamlarından B. Camgerçinov'un, "Kırgızistan'ın gönüllü olarak Rusya'nın himayesi altına girdiğini" ifade ettiği bilinmektedir. O dönemlerde başka bir teoriyi ifade etmek veya düşünmek mümkün değildi. Kırgızistan'ın bağımsızlığını kazanmasına kadar, Turdakun Usubaliyev'in döneminde de bu teorinin doğruluğu kabul edilmiştir. Kırgızistan'ın 19. Yüzyılda Rus hakimiyeti altına girmesi, yakın tarihteki Kırgız bilim adamları tarafından farklı bakış açılarıyla ele alınmış ve bu konu birinci teoriye aykırı ifadelerle açıklanmıştır. Kırgız bilim adamlarından T. Kenesarıyev, T. Çorotegin, T. Ömürbekov gibi ünlü tarihçiler yaptıkları araştırmalar sonucunda, Kırgızistan'ın gönüllü olarak Rus İmparatorluğu'nun himayesine girmediğini, hatta Güney Kırgızistan'ın kanlı bir şekilde fethedildiğini belirtmişlerdir. Bu kavram, dönemin etkin siyasî yapısının ilkeleriyle çelişiyor gibi görünse de, aslında dünya tarihi açısından yapılan araştırmalar sonucunda ortaya atılmış bir görüştür. Rusya'nın sömürgeleştirmek istediği Kırgızistan, 19. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Rusya'nın ilgisini çekmeye başlamıştır. O dönemde var olan hakimiyet altına alma politikası, 1860'larda daha da güçlenmiştir. Kırgız topraklarını Rus egemenliğine sokma politikası, 1876 yılında Hokand Hanlığı'nın yıkılmasıyla gerçekleşmiştir. Anahtar Kelimeler: Rus İşgali, Türkistan Derlemesi, Sömürge, Hokand Hanlığı
In our thesis on the occupation of Kyrgyzstan by the Russians (Second Half of the 19th Century), how the scientists of the Soviet Era evaluated this event and from which perspective they looked at the event were examined from different perspectives. The most important source of our research is the "Turkestan Collection". Because in this compilation, there is information about the Kokand Khanate and its collapse process and the political structures carried out by the Russian Empire. In addition, in this compilation, valuable information about the social life, economic situation, culture, religion and geography of Turkestan and Turkic peoples in the old, middle and modern ages are also included. It is known that B. Camgerchinov, one of the most important scientists of Kyrgyzstan, stated that "Kyrgyzstan voluntarily came under the protection of Russia". At that time, it was not possible to express or think about any other theory. Until the independence of Kyrgyzstan, this theory was accepted during the period of Turdakun Usubaliyev. Kyrgyzstan's coming under Russian domination in the 19th century has been discussed by Kyrgyz scholars from different perspectives in recent history and this issue has been explained with statements contrary to the first theory. Famous historians such as T. Kenesariyev, T. Çorotegin, T. Ömürbekov, among the Kyrgyz scientists, stated as a result of their research that Kyrgyzstan did not voluntarily fall under the protection of the Russian Empire, and that even Southern Kyrgyzstan was conquered in a bloody way. Although this concept seems to contradict the principles of the effective political structure of the period, it is actually an opinion that was put forward as a result of researches made in terms of world history. Kyrgyzstan, which Russia wanted to colonize, started to attract the attention of Russia since the first quarter of the 19th century. The policy of domination, which existed at that time, became even stronger in the 1860s. The policy of putting the Kyrgyz lands under Russian rule was realized with the collapse of the Kokand Khanate in 1876. Keywords: Russian İnvasion, Turkestan Collection, Colony, Khanate of Kokand
